Ponad tysiąc zapadlisk w regionie olkuskim zidentyfikowali specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB). Przeszło 200 z rozpoznanych deformacji znajduje się w sąsiedztwie zabudowy i infrastruktury. Geolodzy z Centrum Geozagrożeń PIG-PIB opracowali specjalny raport o sytuacji zapadliskowej w tym rejonie.
Zagrożenie dotyczy przede wszystkim Bolesławia, Olkusza oraz ich okolic. Szczególnie obszarów, na których do niedawna działały kopalnie rud cynku i ołowiu. Rozpoznano tam 1260 zapadlisk. Z tego, w sąsiedztwie terenów zamieszkanych i głównych dróg, zidentyfikowano 216 deformacji, które geolodzy uznali za „istotne”. Oznacza to, że znajdują się one w odległości do 20 m od infrastruktury drogowej i innych terenów zagospodarowanych. W większości są to stare i zasypane już zapadliska. Nadal jednak utrzymuje się ryzyko ich uaktywnienia.
Formy te zlokalizowane są we wschodniej części obszaru badań (rejon Olkusza, Starego Olkusza) oraz w pasie między Hutkami, Bolesławiem i ZGH „Bolesław”. Na terenie samego Olkusza rozpoznano 87 zapadlisk. Na razie jednak nie stwierdzono w ich obrębie przejawów reaktywacji. W rejonie Bolesławia tylko część starych zapadlisk uaktywniła się. Znaczna liczba form istotnych znajduje się w sąsiedztwie nowo wybudowanej obwodnicy Bolesławia.
Dotychczasowe badania w obrębie zagospodarowanej części Bolesławia wskazują, że zapadliska obecnie tworzą się w rejonie historycznych szybów i szybików, które po zatrzymaniu eksploatacji zostały zasypane. Najczęściej jednak ich likwidacja odbywała się w sposób niekontrolowany, co obecnie, ze względu na podnoszenie się zwierciadła wody, uruchamia proces reaktywacji zapadlisk (np. zapadlisko w budynku gospodarczym naprzeciw Urzędu Gminy, w sąsiedztwie cmentarza, czy też na drodze krajowej 94). W zagospodarowanej części Bolesławia tylko od 2023 roku powstało 6 zapadlisk o takiej genezie.
Uszkodzona nawierzchnia obwodnicy Bolesławia
Zapadlisko na granicy korpusu drogi krajowej nr 94
Geolodzy opracowali mapę obszarów zagrożonych powstaniem zapadlisk na terenie Bolesławia, przedstawiającą lokalizacje szybów, szybików i starych zapadlisk, które mogą uaktywnić się na obszarach zurbanizowanych. Wskazane na mapie punkty powinny być obserwowane i w przypadku stwierdzenia oznak spękań powierzchni terenu, czy też budynków należy ten fakt zgłosić do odpowiednich służb ratunkowych (straż pożarna, policja). Na mapie wskazano łącznie 97 takich lokalizacji.
Zapadliska w rejonie olkuskim występują w większości na terenach, gdzie była prowadzona eksploatacja systemem z zawałem stropu, jak również na obszarach leśnych i niezagospodarowanych. Obecnie nie obserwuje się istotnego rozprzestrzeniania procesów zapadliskowych na terenach zabudowanych. W czasie podnoszenia się zwierciadła wody, związanego z wyłączeniem pomp kopalnianych, procesy zapadliskowe będą się rozwijać. Zmniejszenie ich intensywności nastąpi po ustabilizowaniu poziomu wód podziemnych. Geolodzy przewidują, że wówczas będzie następować konsolidacja utworów piaszczystych i skala tworzenia się nowych zapadlisk będzie malała.
Uszkodzenia na terenach uprawnych w regionie olkuskim
Eksperci z Centrum Geozagrożeń PIG-PIB postulują wprowadzenie definicji zapadliska w Ustawie prawo ochrony środowiska oraz zmiany w Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, aby w planach zagospodarowania uwzględniać zarówno miejsca występowania obecnych lub historycznych zapadlisk, jak również terenów zagrożonych powstaniem zapadlisk, niezależnie od ich genezy. Zdaniem geologów, należy też znowelizować Prawo budowlane tak, by opracowywanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej było obowiązującym standardem już na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę. Pozwoli to na szczegółowe rozpoznanie podłoża przed rozpoczęciem robót budowlanych i zredukuje ryzyko niewłaściwej interpretacji warunków geologicznych panujących w tym podłożu. Szczegółowe badania określą stopień zagrożenia i pozwolą na dobranie odpowiedniej technologii wykonania zabezpieczeń przed możliwością powstania zapadlisk na terenie inwestycyjnym.
Deformacje w obrębie terenów zagospodarowanych w regionie olkuskim
Tereny zagrożone, na których mogą wystąpić zapadliska to miejsca udokumentowanej eksploatacji złóż systemem na zawał, obszary gdzie mogło w przeszłości dochodzić do lokalnej eksploatacji, która nie została udokumentowana, jak również zapadliska naturalne powstałe np. w wyniku procesów krasowych. Tereny zagrożone to także rejony występowania szybów i szybików, które mogą ulec zapadnięciu, jak również obszary na podłożu zbudowanym z utworów węglanowych podlegających procesom krasowym.
Zapadlisko na terenach leśnych
Ze względu na wzmożoną aktywność zapadlisk w ostatnich latach i pojawianie się lejów poza obszarami eksploatacji, eksperci z PIG-PIB zalecają cykliczny monitoring powierzchni terenu np. z wykorzystaniem skaningu laserowego z pułapu samolotu lub „drona”. Pozwoli to na ocenę dynamiki zjawisk w przyszłości i ocenę skuteczności podejmowanych działań ograniczających zagrożenie deformacjami w rejonie olkuskim.
Najważniejsze wyniki prac zostały udostępnione na stronie https://www.pgi.gov.pl/rejon-olkuski-2
Galeria zdjęć
Zdjęcia w większej rozdzielczości
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Tekst i zdjęcia:
Zespół Centrum Geozagrożeń
