Podstawa prawna
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tj. Dz.U. 2023 poz. 1587)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (tj. Dz.U. z 2022 poz. 1902)
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (Dz. U. z 2019 r., poz. 1755)
Wyłączenia
Przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów w zakresie monitoringu wód podziemnych, powierzchniowych i odciekowych oraz gazu składowiskowego nie stosuje się do składowisk odpadów obojętnych oraz do składowisk odpadów niebezpiecznych lub ich wydzielonych części (o ile znajdują się na terenie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne) przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów niebezpiecznych pochodzących z budowy, remontu i rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczonych kodami 17 06 01* (materiały izolacyjne zawierające azbest) lub 17 06 05* (materiały konstrukcyjne zawierające azbest). W odniesieniu do składowisk odpadów niebezpiecznych lub ich wydzielonych części zastosowania nie mają również przepisy dotyczące kontroli osiadania składowiska (§ 29 Rozporządzenia).
Na mocy art. 25 ust. 6i Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach z obowiązku prowadzenia monitoringu wizyjnego wyłączone są miejsca składowania odpadów w jednostkach organizacyjnych podległych albo nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, a także miejsca stanowiące element obiektów, instalacji, urządzeń i usług ujętych w jednolitym wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej (o którym mowa w Ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1856). Ponadto przepisów o monitoringu wizyjnym nie stosuje się do popiołów, żużli, gipsów, fosfogipsów i wydobytej w trakcie robót budowlanych niezanieczyszczonej gleby lub ziemi (art. 25 ust. 6j . ww. Ustawy o odpadach).
Zakres i sposób prowadzenia monitoringu
Zakres i sposób prowadzenia monitoringu
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prowadzenie monitoringu co do zasady powinno obejmować 3 etapy funkcjonowania składowiska: fazę przedeksploatacyjną, fazę eksploatacji oraz fazę poeksploatacyjną obejmującą okres 30 lat liczony od dnia zakończenia rekultywacji składowiska (który jest jednocześnie dniem zamknięcia składowiska).
W przypadku składowisk odpadów, których eksploatacja zakończyła się przed wejściem w życie Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach i dla których została wydana decyzja o zamknięciu lub dla których nie wydano żadnych decyzji okres 30 lat należy liczyć odpowiednio od dnia uzyskania decyzji o zamknięciu składowiska lub od momentu zamknięcia składowiska.
Faza przedeksploatacyjna
Faza przedeksploatacyjna
Celem prowadzenia monitoringu w fazie przedeksploatacyjnej jest ustalenie tła, czyli ocena stanu wyjściowego, która polega przede wszystkim na: określeniu średnich danych meteorologicznych właściwych dla lokalizacji składowiska odpadów, kontroli poprawności wykonania elementów składowiska odpadów służących do prowadzenia monitoringu (w szczególności na poprawności wykonania otworów obserwacyjnych dla wód podziemnych oraz ustabilizowania reperów geodezyjnych), pomiarze i ocenie zgodności z przewidywanym w projekcie poziomem wód podziemnych w wykonanych otworach obserwacyjnych, wyznaczeniu w instrukcji prowadzenia składowiska odpadów miejsc poboru prób oraz substancji do dalszych badań monitoringowych dla gazu składowiskowego (o ile będzie on występował na składowisku odpadów), wyznaczeniu miejsc poboru prób oraz parametrów wskaźnikowych do dalszych badań monitoringowych dla wód powierzchniowych, podziemnych (z uwzględnieniem ich składu stwierdzonego przed rozpoczęciem eksploatacji) i odciekowych, a także na ustaleniu tła geochemicznego wód powierzchniowych i podziemnych w miejscach, które według zatwierdzonej instrukcji prowadzenia składowiska odpadów są wskazane do monitoringu w dalszych fazach funkcjonowania obiektu.
Na tym etapie monitoringu należy wykonać co najmniej jednorazowe pomiary wielkości przepływu wód powierzchniowych i poziomu wód podziemnych oraz zbadać skład wód powierzchniowych i podziemnych (dla wód podziemnych ustala się parametry wskaźnikowe jak dla wód odciekowych) w zakresie określonym w § 21 ust. 3 lub ust. 3 i 4 Rozporządzenia w sprawie składowisk odpadów. Istnieje możliwość zbadania dodatkowych parametrów wskaźnikowych - mogą one zostać wybrane wyłącznie z listy określonej w przepisach dotyczących klasyfikacji wód i powinny być ustalone w korelacji z przewidzianym do składowania rodzajem odpadów.
Faza eksploatacji
Faza eksploatacji
Monitoring w fazie eksploatacji obejmuje badanie wielkości opadu atmosferycznego z pomiarów prowadzonych na terenie składowiska odpadów lub poza nim, pomiar poziomu wód podziemnych w otworach obserwacyjnych, pomiar wielkości przepływu wód powierzchniowych, kontrolę osiadania powierzchni składowiska odpadów w oparciu o ustalone repery, badanie substancji i parametrów wskaźnikowych (ustalonych w fazie przedeksploatacyjnej) w wodach powierzchniowych, odciekowych, podziemnych i w gazie składowiskowym, a także pomiar emisji gazu składowiskowego, kontrolę struktury i składu masy składowiska odpadów pod kątem zgodności z pozwoleniem na budowę składowiska oraz instrukcją prowadzenia składowiska oraz kontrolę wzrokową miejsca składowania pod kątem wykrycia ewentualnych przecieków lub innych nieprawidłowości mogących powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.
Obowiązek kontroli osiadania powierzchni składowiska oraz struktury i masy składowanych odpadów należy realizować nie rzadziej niż raz w roku. Wielkość przepływu wód powierzchniowych i ich skład, skład wód odciekowych, a także poziom i skład wód podziemnych należy kontrolować z częstotliwością nie mniejszą niż raz na 3 miesiące. Co najmniej raz w miesiącu należy mierzyć objętość wód odciekowych oraz badać emisję i skład gazu składowiskowego, natomiast badanie wielkości opadu atmosferycznego powinno odbywać się codziennie.
Zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany powiadomić niezwłocznie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego o stwierdzonych na składowisku odpadów zmianach obserwowanych parametrów, wskazujących na możliwość wystąpienia lub powstanie zagrożeń dla środowiska lub dla życia lub zdrowia ludzi. Zarządzający składowiskiem odpadów musi podjąć działania zgodnie z decyzją wydaną przez WIOŚ które doprowadzą do stanu zgodnego z prawem. Brak dopełnienia obowiązku powiadomienia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego o stwierdzonych na składowisku odpadów zmianach obserwowanych parametrów jest naruszeniem warunków prowadzenia składowiska i może skutkować karą aresztu albo grzywny.
Faza poeksploatacyjna
Faza poeksploatacyjna
W fazie poeksploatacyjnej monitoring polega na badaniu wielkości opadu atmosferycznego z pomiarów prowadzonych na terenie składowiska odpadów lub poza nim, pomiarze poziomu wód podziemnych, pomiarze wielkości przepływu wód powierzchniowych, kontroli osiadania powierzchni składowiska w oparciu o ustalone repery, badaniu parametrów wskaźnikowych ustalonych w wodach powierzchniowych, odciekowych, podziemnych i w gazie składowiskowym, pomiarze emisji gazu składowiskowego, sprawdzaniu sprawności systemu odprowadzania gazu składowiskowego i – analogicznie jak w fazie eksploatacyjnej - kontroli wzrokowej miejsca składowania pod kątem wykrycia ewentualnych przecieków lub innych nieprawidłowości mogących powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.
Analogicznie jak w fazie eksploatacyjnej, również po zaprzestaniu eksploatacji składowiska obowiązek kontroli osiadania jego powierzchni należy realizować nie rzadziej niż raz w roku. Z taką samą częstotliwością należy weryfikować sprawność systemu odprowadzania gazu składowiskowego. Pozostałe parametry, w odniesieniu co do których w fazie poeksploatacyjnej istnieje obowiązek badania (wielkość przepływu i skład wód powierzchniowych, objętość i skład wód odciekowych, poziom i skład wód podziemnych, a także emisja i skład gazu składowiskowego), wymagają kontroli co najmniej raz na pół roku. W dalszym ciągu jednak codziennie należy badać wielkość opadu atmosferycznego.
Jeżeli z wyników monitoringu prowadzonego przez okres pięciu lat od dnia zamknięcia składowiska odpadów wynika, że składowisko to nie oddziałuje na środowisko, właściwy organ może zmniejszyć częstotliwość badań poszczególnych parametrów wskaźnikowych (nie rzadziej jednak niż raz na dwa lata, a dla przewodności elektrolitycznej właściwej - nie rzadziej niż raz na rok). Warunek ten nie dotyczy składowisk odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do czasowego składowania odpadów rtęci metalicznej.
Monitoring wizyjny
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów systemem rejestracji obrazu należy objąć całą powierzchnię składowanych odpadów, drogi dojazdowe do odległości 15 m od krawędzi zewnętrznej składowanych odpadów i pas zewnętrzny otaczający składowane odpady o szerokości 5 m. W przypadku składowania odpadów na powierzchni większej niż 2 ha systemem rejestracji obrazu należy objąć pas o minimalnej szerokości 15 m liczonych poziomo od krawędzi zewnętrznej składowanych odpadów do wewnątrz, a ponadto drogi dojazdowe do odległości 15 m od krawędzi zewnętrznej składowanych odpadów oraz pas zewnętrzny otaczający składowane odpady o szerokości 5 m. Jeśli posiadany tytuł prawny obejmuje pas zewnętrzny o szerokości mniejszej niż 5 m, systemem rejestracji obrazu należy objąć teren otaczający składowane odpady w zakresie posiadanego tytułu prawnego. W przypadku składowania odpadów w pomieszczeniu zamkniętym systemem kontroli zapewniającym rejestrację obrazu należy objąć odpady do granicy ścian wewnętrznych tego pomieszczenia, bez pasa otaczającego, a także bramę wjazdową i wyjazdową do tego pomieszczenia.
Podmiot zarządzający składowiskiem ma obowiązek prowadzenia monitoringu wizyjnego wyłącznie do czasu zakończenia jego rekultywacji. Po zakończeniu rekultywacji i zawiadomieniu właściwego organu o wykonaniu prac rekultywacyjnych określonych w decyzji o wyrażeniu zgody na zamknięcie składowiska zarządzający składowiskiem może zaprzestać prowadzenia monitoringu wizyjnego zrekultywowanego składowiska (zasada to dotyczy także zrekultywowanej kwatery składowiska).
Wizyjny system kontroli miejsca składowania odpadów należy prowadzić przy użyciu urządzeń technicznych zapewniających przez całą dobę zapis obrazu i identyfikację osób przebywających w monitorowanym miejscu składowania odpadów. Parametry urządzeń technicznych systemu kontroli muszą spełniać co najmniej wymagania normy PN-EN 62676-4: 2015-06 Systemy dozoru wizyjnego stosowane w zabezpieczeniach – Część 4: Wytyczne stosowania lub normy, którą przedmiotowa norma zostanie zastąpiona.
Zarejestrowany obraz należy przechowywać na elektronicznym nośniku informacji przez miesiąc od daty jego dokonania w sposób gwarantujący jego bezpieczeństwo przed utratą, w szczególności wskutek zniszczenia lub kradzieży, jak też przed dostępem osób nieuprawnionych. Samo pomieszczenie, w którym jest przechowywany nośnik, powinno zaś stanowić odrębną strefę pożarową.
Sprawozdawczość
Sprawozdawczość
Zarządzający składowiskiem odpadów – prowadząc monitoring na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów – jest zobowiązany do przekazywania wyników monitoringu właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego po zakończeniu roku, którego te wyniki dotyczą.
W przypadku monitoringu wizyjnego, zgodnie z art. 25 ust. 6 c Ustawy o odpadach utrwalony obraz lub jego kopię należy udostępnić na żądanie organu uprawnionego do kontroli działalności w zakresie gospodarki odpadami, sądu, prokuratury, Policji, Krajowej Administracji Skarbowej, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
W przypadku składowania odpadów palnych (wymienionych w art. 25 ust. 6f Ustawy o odpadach) należy zapewnić właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska dostępność obrazu z wizyjnego systemu kontroli tego miejsca w czasie rzeczywistym przez system teleinformatyczny.
Kary za nieprowadzenie monitoringu lub prowadzenie go w sposób niezgodny z przepisami
Kary za nieprowadzenie monitoringu lub prowadzenie go w sposób niezgodny z przepisami
Zgodnie z art. 189 ust. 2 pkt 8 i 9 Ustawy o odpadach zarówno nieprowadzenie monitoringu, jak też nieprzekazywanie wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska wyników monitoringu w wyznaczonym terminie jest wykroczeniem zagrożonym karą aresztu lub grzywny. Orzekanie w ww. sprawach odbywa się następuje na zasadach i w trybie określonym w Ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
Z kolei podmiot, który nie będzie prowadził monitoringu wizyjnego lub będzie go prowadził niezgodnie z obowiązującymi przepisami (art. 194 ust 1 pkt 2c Ustawy o odpadach), może zostać ukarany administracyjną karą pieniężną w wysokości od 5 000 zł do 1 000 000 zł (art. 194 ust 3 Ustawy o odpadach). Administracyjna kara pieniężna jest wymierzana przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w drodze decyzji – przy jej wymierzaniu brane są pod uwagę: rodzaj naruszenia i jego wpływ na życie i zdrowie ludzi oraz środowisko, okres trwania naruszenia i rozmiary prowadzonej działalności, a także skutki tych naruszeń i wielkość zagrożenia.
