Naukowcy pracujący w terenie.
W lipcu 2021 r. dwóch naukowców z Państwowego Instytutu Geologicznego -Państwowego Instytutu Badawczego – prof. Grzegorz Pieńkowski (św. p.) i dr Grzegorz Niedźwiedzki – inwentaryzowało stanowiska z tropami dinozaurów w regionie świętokrzyskim. Podczas prac, żeby zobaczyć, czy pojawiły się nowe obszary warte sprawdzenia, korzystali ze zdjęć satelitarnych. Po analizie zapisów tych zdjęć nasi naukowcy stwierdzili, że w miejscu, którego wcześniej nie znali, widać dużą białą plamę.
Pojechali tam – i stało się! Plama okazała się nowopowstałym wyrobiskiem, gdzie wydobywano surowce do celów budowlanych, a w nich liczne ślady bytowania gadów. Naukowcy szybko zorientowali się, że mają do czynienia z wyjątkowym stanowiskiem.
Co zrobić z takim odkryciem? Kluczowe jest ustalenie dokładnego wieku skał, aby możliwe było porównanie znalezisk z danymi światowymi. Nie jest to łatwe, więc często korzysta się z kombinacji wielu metod. W Borkowicach przeprowadzono badania sedymentologiczne, stratygraficzno-sekwencyjne, chronostratygraficzne metodami izotopowymi oraz palinologiczne. Dzięki temu udało się ustalić wiek nowoodkrytych skał na 199,5 miliona lat.
Warstwy skalne w Borkowicach.
Tropy dinozaurów drapieżnych z Borkowic.
Odsłonięcie w kamieniołomie w Borkowicach.
Trop dinozaura drapieżnego z Borkowic.
Szybko stało się jasne, że tropy gadów z Borkowic są jedyne w swoim rodzaju. Skamieniałe ślady wcale nie są tak częste jakby się nam mogło wydawać. Wyobraźmy sobie, że chodzimy po piasku, nasze ślady znikają od razu, gdy chodzimy po twardym podłożu nie zostawiamy śladów w ogóle. Najlepiej, gdy osad, po którym stąpamy jest na tyle plastyczny, aby kształt się odbił i był wyraźny tak długo, aby zdążył go pokryć inny osad. Więc samo powstanie tropu to synergia wielu czynników i masa szczęścia.
Jak wynika z badań, 200 milionów lat temu w okolicach Borkowic dominowało środowisko marginalno-morskie. Było ciepło, przyjemnie, z łatwym dostępem do wody - można by rzec "all inclusive".
A co biegało w Borkowicach? Zdecydowanie najwięcej jest charakterystycznych trójpalczastych tropów dinozaurów drapieżnych, zarówno dużych, jak i mniejszych. Niektóre tropy mają nawet 40 cm długości! Znajdowane są też ślady dinozaurów ptasiomiednicznych i zauropodomorfów.
Skan 3D powierzchni skalnej z tropami.
Bloki skalne z tropami, znalezione podczas wykopalisk.
Oprócz śladów, znajdowane są też kości zachowane w postaci pustek lub odlewów, które dostarczają dużo informacji anatomicznych o ich właścicielach. Można śmiało powiedzieć, że Borkowice stały się kopalnią wiedzy na temat różnorodności borkowickiego świata dinozaurów.
Borkowice to prawdziwy, skamieniały skarbiec - stanowisko pod każdym względem unikatowe, co dla naukowców stanowi okazję do lepszego poznania wczesnej ewolucji dinozaurów.
Mamy nadzieję, że ta historia zainspiruje artystów do stworzenia prac nawiązujących także do "sielskiego" życia dinozaurów w Borkowicach? Zaś laureaci Konkursu będą mieli okazję uczestniczenia w wycieczce do tego wyjątkowego miejsca. Będą mogli zobaczyć jak wygląda praca w terenie oraz jak tropi się dinozaury!
Więcej informacji o Borkowicach znajdziecie w artykule: Borkowice – światowej klasy stanowisko paleontologiczne z tropami i kośćmi wczesnojurajskich dinozaurów
T. Niewiadomski
Odsłonięcie w kamieniołomie w Borkowicach.
