W dniach 26-28 marca 2025 r. w Genewie odbyła się szesnasta sesja międzynarodowej grupy ekspertów „Expert Group on Resource Management” w ramach „UNECE Resource Management Week 2025”. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB – Agnieszka Malon i Marcin Tymiński.
Konferencja Grupy Ekspertów odbyła się w ramach serii spotkań, organizowanych corocznie pod auspicjami ONZ, w zakresie międzynarodowej klasyfikacji zasobów – United Nations Framework Classification for Resources (UNFC). Celem konferencji było omówienie stanu prac dotyczących wdrażania klasyfikacji w skali międzynarodowej.
Organizowane od lat spotkania cieszą się coraz większym zainteresowaniem. W tym roku udział wzięli przedstawiciele kilkudziesięciu krajów, reprezentujący instytucje rządowe, organizacje międzynarodowe, przedsiębiorstwa sektora prywatnego, a także jednostki naukowe i akademickie.
Spotkanie podzielone zostało na kilka bloków tematycznych, w ramach których omawiano poszczególne aspekty zarządzania zasobami surowców mineralnych, zarówno jeśli chodzi o źródła nieodnawialne, jak i odnawialne. Pierwszy z bloków dotyczył problematyki tzw. sprawiedliwej gospodarki surowcami krytycznymi i sprawiedliwej transformacji energetycznej. Omówiono w nim zagadnienia transformacji sektora wydobywczego w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, z naciskiem na tzw. „dobre praktyki” w przedsiębiorstwach górniczych, z których aż 23 000 poddano szczegółowej analizie. Podkreślono konieczność właściwej dystrybucji zysków z działalności sektora wydobywczego – zarówno dla krajów, w których eksploatacja jest prowadzona, jak i tych, które sprowadzają surowce. Z danych światowych wynika, że w skali globalnej aż 95 krajów uzależnionych jest od dostaw aż 60% surowców niezbędnych dla ich gospodarek.
Jedną z ważniejszych, omawianych kwestii były także ryzyka dla środowiska naturalnego, jakie niesie sektor wydobywczy, a co za tym idzie rosnąca rola recyclingu – w aspekcie ochrony środowiska, ale także, jeśli chodzi o odzysk niektórych surowców.
Drugi z bloków tematycznych dotyczył wsparcia zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi. W tym aspekcie pomocny ma być system zarządzania zasobami mineralnymi UNRMS (United Nations Resource Management System), oparty na międzynarodowej klasyfikacji UNFC. System UNRMS jest zunifikowanym systemem zarządzania, obejmującym zarówno surowce energetyczne, jak i odnawialne źródła energii, wspierającym działalność sektora surowcowego, począwszy od planowania inwestycji aż do efektu finalnego, czyli dostaw. Zaprezentowano i omówiono 12 głównych celów UNRMS oraz zakres jego stosowania.
System UNRMS i Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals) – prezentacja: pani prof. Frances Wall, Camborne School of Mines, University of Exeter; źródło: https://unece.org/sites/default/files/2025-04/02.%20Frances_Wall.pdf
Poszerzaniu wiedzy o systemie klasyfikacji UNFC oraz systemie UNRMS służą powstające na świecie tzw. Międzynarodowe Centra Doskonałości (International Centres of Excellence). Tworzone są w Azji, Wielkiej Brytanii, Ameryce Łacińskiej i Karaibach, Azji Centralnej oraz Afryce i umożliwiają szkolenie w zakresie przeliczania zasobów wg klasyfikacji UNCF, pomagają w międzynarodowym jej promowaniu i wdrażaniu. Omówione zostały kryteria, jakie muszą być spełnione, aby dany ośrodek został oficjalnie uznany za takie centrum, a tym samym mógł ubiegać się o merytoryczne i finansowe wsparcie.
Kryteria w zakresie tworzenia Międzynarodowych Centrów Doskonałości – prezentacja: pani Nadejda Khamrakulova, Sustainable Energy Division; źródło: https://unece.org/sites/default/files/2025-04/01_Nadejda%20Khamrakulova.pdf
Proces powstawania Międzynarodowego Centrum Doskonałości – prezentacja: pani Nadejda Khamrakulova, Economic Affairs Officer, Sustainable Energy Division; źródło: https://unece.org/sites/default/files/2025-04/01_Nadejda%20Khamrakulova.pdf
Bardzo istotną kwestią pozostaje rola ekspertów odpowiedzialnych za przeliczanie zasobów wg klasyfikacji UNFC, czyli tzw. Qualified Expert – na spotkaniu zaprezentowano nowe wytyczne i zasady przyznawania takiego tytułu, jednak co warte podkreślenia, poszczególne kraje mają dość dużą swobodę co do typowania i nadawania uprawnień wybranym ekspertom do zatwierdzania zasobów w ww. klasyfikacji.
Główne wymagania dla tzw. Qualified Expert – prezentacja: pan Vitor Correia, International Raw Materials Observatory, Przewodniczący Grupy Roboczej ds. Kompetencji (Competency Working Group); źródło: https://unece.org/sites/default/files/2025-04/06_Vitor-Correia_0.pdf
Najważniejszym wnioskiem, który wypływa z omówionych zagadnień jest wskazanie na uniwersalność klasyfikacji UNFC, która może być stosowana do raportowania w zakresie kopalin stałych, węglowodorów, a także odnawialnych źródeł energii, czy złóż antropogenicznych. Powstaje coraz więcej wytycznych dla zastosowania UNFC i coraz większa liczba krajów/organizacji zainteresowana jest jej zastosowaniem. Szczególnie istotnym elementem jest użycie klasyfikacji UNFC w ramach przyjętej w bieżącym roku Dyrektywy dot. Surowców Krytycznych (Critical Raw Material Act).
Do osiągnięcia porównywalności danych potrzeba jednak stosowania szczegółowych wytycznych i instrukcji, które systematycznie tworzone są przez Grupę Wsparcia Technicznego (Technical Advisory Group). Doświadczenia poszczególnych krajów pokazują, że istotne jest stosowanie klasyfikacji już na poziomach pojedynczych projektów/kopalń, lecz potrzebne są do tego odpowiednie narzędzia prawne.
Co bardzo istotne, na spotkaniu dokonano wyboru Przewodniczącego Grupy Ekspertów, którym została ponownie pani Karen Hanghøj z Wielkiej Brytanii, a także szeregu ekspertów jako vice-przewodniczących Grupy. Jednym z vice-przewodniczących został wybrany Dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB prof. dr hab. Krzysztof Szamałek.
Przedstawiciele PIG-PIB przekazali uczestnikom konferencji materiały promocyjne, dotyczące sektora surowcowego w Polsce. Pierwsze dotyczyły witryny internetowej Surowce mineralne Polski (Mineral Resources of Poland https://www.pgi.gov.pl/en/mineral-resources/home-page.html), która od lat dostarcza użytkownikom najważniejsze informacje o zasobach złóż kopalin w Polsce, stanie ich zagospodarowania oraz wielkości wydobycia. Drugie związane były z systemem Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski MIDAS, którego modernizacja została ukończona w bieżącym roku i po raz pierwszy udostępniono go zarówno w języku polskim, jak i w języku angielskim - https://midas-app.pgi.gov.pl/ords/r/public/midas/start.
PIG-PIB, w zakresie posiadanych danych o zasobach, od lat prezentuje porównanie krajowej klasyfikacji zasobów z międzynarodową klasyfikacją UNFC. Ostatnie takie zestawienie obu systemów, na poziomie zasobów wybranych kopalin dla całego kraju, zamieszczone zostało w publikacji „Mineral Resources of Poland” – edycja 2022, w której jeden z rozdziałów poświęcony został szczegółowemu omówieniu podobieństw i różnic pomiędzy systemami. Publikacja ta została przekazana uczestnikom w trakcie ubiegłorocznego spotkania Grupy Ekspertów.
Agenda obrad, omawiane na spotkaniu dokumenty, wybrane prezentacje, nagrania z obrad oraz końcowy raport, podsumowujący spotkanie, dostępne są na stronie internetowej https://unece.org/sustainable-energy/events/16th-session-expert-group-resource-management.
Tekst: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
