27 kwietnia 2025 r. w Muzeum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB w Warszawie odbędzie się piknik naukowy z okazji Dnia Ziemi. Dla gości przewidzieliśmy liczne atrakcje.
Podczas Dnia Ziemi stoiska piknikowe zaprezentują:
- Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
- Polskie Parki Narodowe
- Lasy Państwowe
- PAN Muzeum Ziemi w Warszawie
- Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN
- Wydział Geologii UW
- Wydział Archeologii UW i Państwowe Muzeum Archeologiczne
- Koło Naukowe Biologii Ewolucyjnej Wydział Biologii UW
- Stowarzyszenie Geocaching Warszawa
oraz zakłady i oddziały regionalne Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB:
- Muzeum Geologiczne PIG-PIB
- Zakład Rozpoznawania i Ochrony Wód Podziemnych
- Zakład Wód Termalnych, Leczniczych i Solanek
- Zakład Geologii Inżynierskiej i Geotermii Płytkiej
- Zakład Geologii Środowiskowej
- Zakład Geofizyki
- Zakład Geologii Regionalnej i Złożowej
- Centrum Geozagrożeń
- Centralne Archiwum Geologiczne
- Zakład Geologicznych Baz Danych
- Zakład Geologii Gospodarczej i Bilansowania Złóż
- Zakład Polityki Surowcowej
- Oddział Świętokrzyski
- Oddział Karpacki
- Oddział Pomorski
- Oddział Dolnośląski
- Oddział Geologii Morza
Podczas wydarzenia będzie można dowiedzieć się m.in.:
- Jaka woda płynie w kranie? Można przynieść własną wodę (około 10 ml) i samodzielnie oznaczyć zawartość żelaza, stosując uniwersalny kolorymetr. Dzieci za pomocą zmysłu dotyku będą się uczyć rozpoznawania różnego uziarnienia skał, które budują warstwy wodonośne.
- Jak skały czyszczą wodę? Zaprezentujemy przepływ zanieczyszczeń w ośrodku skalnym. Użyjemy do tego kolumny wykorzystywanej do określania współczynnika filtracji.
- Jakimi narzędziami pracuje geolog inżynierski i jak działa geotermalny wymiennik ciepła? Każdy będzie mógł własnymi siłami zmierzyć się z narzędziami geologa inżynierskiego pracującego w terenie oraz zobaczyć działający model geotermalnego wymiennika ciepła, który obrazuje, jak można znacząco obniżyć koszty i emisje związane z ogrzewaniem budynków.
- Skąd się biorą gorące źródła i czy są lecznicze? Poznacie najgorętsze źródło geotermalne w Europie we włoskim Larderello, gdzie temperatura pary sięga 300°C. Wody termalne, czerpane z wnętrza Ziemi, to prawdziwy skarb – pozwala ogrzewać budynki, produkować energię, a nawet tworzyć kosmetyki. Ziemia nieustannie emituje ciepło, które przenika przez skały i nagrzewa wody podziemne.
- Dlaczego wody termalne są ciepłe? W tym eksperymencie pokażemy, jak różne materiały skalne, takie jak piasek i żwir przewodzą ciepło. Dzięki temu zobaczycie, jak skały zatrzymują ciepło w głębokich warstwach ziemi, co prowadzi do powstawania gorących źródeł. Obserwując, jak różne materiały wpływają na utrzymanie temperatury, zrozumiecie, dlaczego niektóre wody termalne są cieplejsze od innych, w zależności od głębokości i rodzaju skał.
- Czy sól zawsze jest biała i słona? Czy sól z Wieliczki różni się od soli kłodawskiej? Czy sól potasowa też jest słona? Dlaczego sól kamienna czasem jest różowa, czasem biała, a czasem niebieska? U nas dowiecie się wszystkiego o zróżnicowanych wystąpieniach i zagospodarowaniu soli w Polsce.
- Co w skałach piszczy? Dowiecie się, jak geolodzy sprawdzają zawartość pierwiastków w skałach, prowadząc badania w terenie.
- Jak odróżnić odpady od materiałów naturalnego pochodzenia? Jaki wpływ na środowisko ma człowiek i jakie ma możliwości jego chronienia? Wspólnie zastanowimy się nad segregacją odpadów (przykłady i zasady), rozróżnianiem odpadów od materiałów naturalnych (m.in. bursztyn i szkło, żużel i naturalne skały, porównanie ich właściwości), wykonamy eksperymenty z wpływem podłoża na rośliny, przyjrzymy się migracji zanieczyszczeń, naturalnej filtracji, poznamy sposób badania osadów oraz kolekcję roślin rekultywacyjnych.
- Dlaczego „surowce krytyczne” są krytyczne? Co sprawia, że niektóre surowce są „krytyczne”? Dlaczego ich brak może być problemem dla dzisiejszego świata? Dzięki wystawie skał i minerałów uczestnicy poznają listę surowców krytycznych, ich zastosowania oraz kluczowe branże przemysłu, które bez nich nie mogą funkcjonować. Wspólnie zastanowimy się, czy da się je zastąpić i jak wyglądałby świat bez nich.
- Dlaczego ziemia się osuwa? Na modelach i za pomocą eksperymentów zaprezentujemy, jak powstają i przebiegają procesy osuwiskowe oraz zapadliska, jakie miejsca są szczególnie niebezpieczne i gdzie nie należy budować domu.
- Gdzie szukać surowców mineralnych w Polsce? Pełną informację o udokumentowanych złożach kopalin, obszarach i terenach górniczych oraz gospodarce surowcami mineralnymi prezentuje System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski MIDAS. Udostępniona nowa wersja aplikacji to przede wszystkim przyjazne, nowoczesne środowisko pracy, nowe funkcjonalności, możliwość łatwej nawigacji i eksploracji danych.
- Jak geolodzy badają dno morskie? Pokażemy, jak badana jest budowa geologiczna obszarów morskich oraz wybrzeży Polski. Poznacie cenne informacje o budowie geologicznej tych terenów, które stanowią niemal 10% powierzchni kraju i mają kluczowe znaczenie dla gospodarki i ochrony środowiska. Zaprezentujemy metody stosowane w geologicznych badaniach morza.
- Wszystko o żółwiach. Na stanowisku Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN będziecie mogli poznać ciekawostki o nich, zapoznać się z ich budową oraz ewolucyjną historią. Każdy chętny będzie mógł ułożyć puzzle 3D opracowane na podstawie prawdziwej skorupy żółwia. Będzie też można zobaczyć prawdziwe szczątki najstarszych na świecie żółwi z Polski, liczących około 215 milionów lat.
- Jak wygląda geologiczny mikroświat? Analiza mikroskopowa to jedna z podstawowych metod używanych w czasie badań geologicznych. Możemy zobaczyć wszystko, czego nie jest w stanie wychwycić ludzkie oko czy zwykła lupa. To, co zobaczymy, zależy już tylko od rodzaju mikroskopu (mikroskop polaryzacyjny, lupa binokularna) i jego wyposażenia (np. odpowiednie obiektywy, okulary, stolik). To właśnie obserwacje mikroskopowe stanowią pierwszy i ważny etap badań. Niejednokrotnie jest to jedyna metoda pozwalająca określić skład mineralny, zawartość mikroszczątków, palinofacji i wiek próbki skalnej. Zapraszamy do obejrzenia niewidocznego gołym (nieuzbrojonym) okiem świata widzianego okiem petrologa, mikropaleontologa i botanika.
- Z czego i jak były wytwarzane narzędzia krzemienne? Wydział Archeologii UW i Państwowe Muzeum Archeologiczne zaprezentują repliki najstarszych narzędzi krzemiennych (m.in. grotów strzał i oszczepów, noży czy skrobaczy) z terenów ziem polskich. Będzie możliwość zapoznania się z różnymi surowcami, które wytwórcy z epoki kamienia wykorzystywali do wykonania przedmiotów codziennego zastosowania. Każdy zwiedzający będzie mógł obejrzeć pod mikroskopem krzemienne narzędzia i poszukać śladów ich używania. Odbędą się pokazy wytwarzania narzędzi krzemiennych metodami pradziejowymi.
- Wszystko o bursztynie bałtyckim. Muzeum Ziemi PAN w Warszawie zaprezentuje bursztyn bałtycki, a zwłaszcza inkluzje organiczne, które są świadectwem życia dawnego, eoceńskiego lasu. Na stoisku będzie można obejrzeć przykładowe, naturalne formy bursztynu. Pod mikroskopem będą do obejrzenia wybrane inkluzje.
- Co chronią polskie Parki Narodowe? Na stoisku polskich Parków Narodowych będzie można poznać najciekawsze miejsca, zwierzęta, które je zamieszkują, sposoby ochrony dzikiej przyrody.
Ponadto podczas Dnia Ziemi:
- Dowiecie się, czym jest „chmura”, jak się mierzy hałas i gdzie szukać sprawdzonych informacji o jakości powietrza w swojej okolicy. Zapraszamy do odwiedzenia stoiska Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, na którym zaprezentujemy tzw. „chmurę”, czyli specjalny samochód, którego zadaniem jest bieżące monitorowanie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza wokół miejsca pożaru. Opowiemy, jak i po co mierzy się hałas, dlatego ważne są rzetelne informacje o jakości powietrza i skąd je wziąć. Odwiedzający dowiedzą się także, czym jest Państwowy Monitoring Środowiska i zobaczą specjalistyczny sprzęt wykorzystywany do tropienia wykroczeń przeciwko środowisku (drony, georadary czy fotopułapki).
- Zmierzycie i zważycie całą Ziemię. Wykonamy doświadczenie polegające na wyznaczeniu rozmiaru i masy Ziemi w oparciu o proste fizyczne doświadczenie wsparte precyzyjnymi pomiarami geodezyjnymi. Przekonacie się, jak wyznaczano rozmiar Ziemi, a po określeniu jej wagi zadamy sobie ciekawe pytanie, co może być w jej wnętrzu.
- Spotkacie geologicznego detektywa na tropie zmian klimatu. Zaprezentujemy badane przez nas skały osadowe różnego wieku, będące nośnikiem informacji o warunkach, w jakich powstawały oraz zgromadzone w nich szczątki paleontologiczne (paleozoologia i paleobotanika) służące nam jako archiwa zmian klimatu, które z mozołem próbujemy odtwarzać.
- Poznacie skarby geologiczne różnych regionów Polski. Poznacie najciekawsze skarby geologiczne naszego kraju, dowiecie się, jak do nich trafić, poznacie polskie geoparki i zrozumiecie, dlaczego ochrona georóżnorodności jest bardzo istotna dla środowiska.
- Poznacie atrakcje geoturystyczne okolic Szczecina. Na stoisku znajdziecie informacje o genezie lodowcowej i budowie geologicznej Jeziora Morzycko, o powstaniu Jeziora Szmaragdowego i przyczynie jego magicznej barwy, o tym, jak powstaje mierzeja. Dostępny będzie również przewodnik geologiczny po Wolińskim Parku Narodowym z wytyczonymi ośmioma trasami turystycznymi.
- Stworzycie paleolityczne malowidło z naturalnych pigmentów. Będziecie mieli możliwość samodzielnego stworzenia dzieła malarskiego za pomocą mineralnych pigmentów, którymi przed 40 tysiącami lat posługiwali się twórcy malowideł naskalnych.
- Sprawdzicie, jak różnorodność minerałów w wodach termalnych wpływa na ich właściwości. Woda termalna, którą znajdziemy w różnych regionach, ma odmienny skład chemiczny w zależności od rodzaju skał, przez które przepływa. Podczas tego eksperymentu pokażemy, jak woda rozpuszcza minerały, takie jak sól kamienna, kalcyt czy gips, zmieniając swoją klarowność, barwę i pH. Dowiecie się, jak różnorodność minerałów w wodach termalnych wpływa na ich właściwości oraz zastosowania w balneoterapii. Będziecie mogli obserwować te zmiany na własne oczy.
- Poznacie mechanizm wypływu wody spod ziemi i powstawania gorących źródeł. W tym eksperymencie pokażemy, jak ciśnienie hydrostatyczne wypycha wodę na powierzchnie. Podczas eksperymentu zrozumiecie, czym różnią się poszczególne rodzaje źródeł.
- Przygotujecie swój kosmetyk z minerałów. Na warsztatach Wydziału Geologii UW wykonamy samodzielnie kosmetyk w oparciu o minerały i substancje roślinne, czyli tak, jak robili to nasi przodkowie.
- Nauczycie się rozpoznawać skały i poznacie właściwości podstawowych minerałów. Czym się różni bazalt od granitu? Jak rozpoznać w terenie wapień? Dlaczego skoria jest lekka? Czym jest skala Mohsa? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie na naszym stoisku „Skały i minerały”.
- Dowiecie się, jak powstają skamieniałości. Czym są skamieniałości – czy tylko zachowanymi w skałach szkieletami dawnych zwierząt? Jak powstają skamieniałe tropy? Na naszych stoiskach dowiesz się więcej o skamieniałościach i samodzielnie wykonasz odlew gipsowy wybranej skamieniałości lub kopię tropu.
- Dowiecie się, po co nam informacja geologiczna i jak ją zdobyć. Informacja geologiczna powstaje w toku prowadzenia robót geologicznych i jest zabezpieczana i przechowywana w Centralnym Archiwum Geologicznym w postaci dokumentacji, próbek geologicznych, map oraz danych zgromadzonych w bazach danych geologicznych. W podróż po świecie cyfrowych danych geologicznych udostępnionych za darmo w sieci zaprasza Zakład Geologicznych Baz Danych. Dane te pochodzą z najważniejszego geologicznego zbioru danych, z Centralnej Bazy Danych Geologicznych. Zaprezentujemy możliwości wykorzystania aplikacji i usług sieciowych do poznania geologii dowolnego miejsca w Polsce. Jest to możliwe z każdego miejsca, gdzie tylko dostępny jest internet. Pokażemy standardowe możliwości aplikacji geologicznych oraz takie, których istnienie nie dla wszystkich jest oczywiste.
- Czym jest geocaching i jego geologiczna odmiana – earthcaching? Przyłączcie się do terenowej gry edukacyjnej, poznajcie nowe miejsca, szukajcie skrytek i twórzcie. Wszystkiego dowiecie się na stoisku, poznacie przykłady różnych skrytek geocache, obejrzycie kolekcję Wood Geocoin i wystawę fotografii związanych z Earth Cache. Będziecie mogli wziąć udział w przygotowanej specjalnie grze muzealnej z nagrodami.
Na gości czekać będą także warsztaty geologiczne i paleontologiczne, gry, konkursy, krzyżówki i rebusy. Na warsztaty obowiązują zapisy, które prowadzone będą od dnia 21 kwietnia 2025 r. do wyczerpania miejsc.
Na stoiskach piknikowych za aktywność – odpowiedź na pytanie, zdobycie wiedzy, wykonanie zadania uczestnik uzyskuje pieczątkę na specjalnej karcie pieczątek. Za zdobycie odpowiedniej liczby pieczątek otrzymacie nagrodę.
Zapraszamy również do udziału w grach edukacyjnych związanych z wydarzeniami z historii Ziemi i z prehistorycznymi organizmami.
Nie zabraknie również atrakcji dla najmłodszych odwiedzających. Specjalnie dla nich przygotowane będą m.in. wykopaliska paleontologiczne, wykonywanie gipsowych odlewów skamieniałości czy poznawanie struktury skał. Uczestniczyć też będą mogli w obserwacjach mikroświata, sprawdzaniu składu wody, selekcji odpadów, pomiarach hałasu i wielu innych.
Więcej informacji: https://www.pgi.gov.pl/muzeum/imprezy-muzeum/1099/dzien-ziemi-2025.html
Miejsce wydarzenia: Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB w Warszawie, ul. Rakowiecka 4 (wejście od ul. Wiśniowej).
