W dniach 25–26 marca 2025 r. w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie odbył się Polski Kongres Klimatyczny, podczas którego spotkali się liderzy biznesu, administracji, samorządów oraz eksperci branżowi. Dyskutowano o kluczowych kierunkach rozwoju i inwestycjach w ramach europejskiej strategii klimatycznej. W kongresie uczestniczył również Państwowy Instytut Geologiczny–PIB.
W sesji inauguracyjnej zatytułowanej „Multi-level governance jako nowoczesny model zarządzania w praktyce: współpraca i współzależność interesariuszy zielonej transformacji” wystąpił dyrektor Instytutu prof. dr hab. Krzysztof Szamałek. Dyrektor Instytutu w swoim wystąpieniu podkreślił, że PIG-PIB aktywnie współpracuje z samorządami i sektorem biznesowym w wielu obszarach. W szczególności dotyczy to hydrogeologii – przede wszystkim w kontekście dostępu do wód podziemnych, które stanowią aż 70 procent źródeł wody pitnej dostarczanej społeczeństwu. Zapewnił ponadto, że działania PIG-PIB przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju energetyki odnawialnej oraz do wspierania lokalnych i krajowych inicjatyw w zakresie wykorzystania zasobów geotermalnych.
PIG-PIB odgrywa kluczową rolę we wspieraniu administracji rządowej i samorządowej w zakresie rozwoju energii geotermalnej w Polsce. W latach 2021–2022 eksperci PIG-PIB przygotowali wiele opracowań na potrzeby gmin i miast zainteresowanych wykorzystaniem energii geotermalnej, co umożliwiło ocenę lokalnego potencjału surowcowego. Jednym z istotnych narzędzi jest Bank Danych Wód Podziemnych Zaliczonych do Kopalin, w którym gromadzone są dane geologiczne i hydrogeologiczne, w tym informacje o zasobach i poborach wód termalnych, leczniczych, solanek oraz innych wód zmineralizowanych. Baza ta umożliwia precyzyjne planowanie prac poszukiwawczych oraz ocenę potencjału lokalnych zasobów.
W ramach działań strategicznych PIG-PIB realizuje projekt pt. „Bilans i zagospodarowanie zasobów złóż wód termalnych oraz energii geotermalnej w Polsce”, który pozwala na coroczną aktualizację danych dotyczących zasobów eksploatacyjnych i możliwości wykorzystania energii geotermalnej. Współpraca Instytutu z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ramach programu „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” przyczyniła się do wsparcia finansowego dla samorządów na wykonanie nowych otworów geotermalnych w perspektywicznych lokalizacjach. Celem programu było zwiększenie dostępności wód termalnych o parametrach umożliwiających ich efektywne wykorzystanie w systemach ciepłowniczych.
W wystąpieniu dyrektora PIG-PIB nie zabrakło także odniesienia do pojawiającego się w mediach zarzutu o zaprzeczanie przez niektórych naukowców PIG-PIB globalnemu ociepleniu klimatu.
- Nie ma w Państwowym Instytucie Geologicznym osób wyrażających taki pogląd. Nasze badania mają za zadanie wykazać jakościowy i ilościowy wpływ poszczególnych czynników na ten proces. Mówimy o procesach zmian klimatu, które w historii geologicznej zdarzały się wielokrotnie i mają charakter cykliczny. Zadaniem naukowców jest ustalenie jaki czynnik ma większy, a jaki mniejszy wpływ. Nie można nikogo dewaluować w jego poglądach, trzeba to zrobić na drodze krytyki naukowej, przedstawiając swoje argumenty. Tak właśnie rozwija się nauka – powiedział prof. Krzysztof Szamałek.
Dyrektor PIG-PIB prof. Krzysztof Szamałek (drugi z prawej) podczas sesji plenarnej (fot. M. Cieszewski)
W Polskim Kongresie Klimatycznym aktywny udział wziął także prof. dr hab. Stanisław Mikulski, zastępca dyrektora ds. naukowych i wsparcia naukowego państwowej służby geologicznej. Wystąpił jako jeden z prelegentów panelu dyskusyjnego pt. „Potencjał nowych technologii wodorowych w kontekście wypełnienia celów dekarbonizacyjnych – uwarunkowania, stan obecny, prognozy”. Podczas debaty eksperci zastanawiali się m.in. nad tym, jaką rolę wodór może odegrać w długoterminowej strategii transformacji energetycznej – czy jest to paliwo przyszłości, czy raczej technologiczny „pomost” do pełnej dekarbonizacji. Prof. Mikulski omówił potencjał występowania naturalnych złóż wodoru – tzw. białego wodoru – na terytorium Polski oraz przedstawił działania podejmowane przez państwową służbę geologiczną w zakresie jego poszukiwań. Zwrócił także uwagę na geologiczne uwarunkowania podziemnego magazynowania wodoru, wskazując obszary kraju o największym potencjale do stworzenia takich magazynów.
Prof. Stanisław Mikulski (pierwszy z lewej) wśród prelegentów panelu „Potencjał nowych technologii wodorowych w kontekście wypełnienia celów dekarbonizacyjnych – uwarunkowania, stan obecny, prognozy”
W panelu pn. „Rozwój błękitno-zielonej infrastruktury, sposobem na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym” udział wzięła dr Małgorzata Woźnicka, zastępca kierownika Zakładu Monitoringu Wód Podziemnych. Eksperci z różnych sektorów omówili kluczowe aspekty rozwoju błękitno-zielonej infrastruktury, w tym dostępne narzędzia prawne i finansowe wspierające jej wdrażanie.
- Rozwiązania w zakresie błękitno-zielonej infrastruktury, należące do grupy działań opartych na naturze, mają korzystny wpływ dla stanu zasobów wód podziemnych. W szczególności zwiększanie powierzchni biologicznie czynnych umożliwia infiltrację wód opadowych do warstw wodonośnych. Jest to ważne, gdyż na terenach o uszczelnionej powierzchni terenu dominuje spływ powierzchniowy i infiltracja jest ograniczona. Ważne jest podnoszenie świadomości społecznej w zakresie gospodarowani wodami, czemu służy prezentowanie pozytywnych efektów na dobrych przykładach wdrożonych rozwiązań. To powinno zachęcić do wdrażania tych rozwiązań na szerszą skalę – powiedziała dr Małgorzata Woźnicka.
Dr Małgorzata Woźnicka (pierwsza z lewej) wśród prelegentów panelu . „Rozwój błękitno-zielonej infrastruktury, sposobem na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym”
Na stoisku ekspozycyjnym PIG-PIB pracownicy Instytutu udzielali informacji o działalności PIG-PIB w zakresie geotermii. Prezentowano także zasoby danych geologicznych zgromadzone w największych bazach danych geologicznych w Polsce.
Stoisko PIG-PIB podczas Polskiego Kongresu Klimatycznego
Tekst: Artur Baranowski
Zdjęcia: Paweł Jaskóła, Michał Zieliński, M. Cieszewski
