Państwowy Instytut Geologiczny - PIB uczcił Dzień Wody organizacją sesji pt.: „Bezpieczeństwo wód podziemnych. Monitoring, zagrożenia, ochrona”, która odbyła się w dniu 14 marca 2025 r. w siedzibie Instytutu w Warszawie.
Każdego roku od ponad 30 lat, w dniu 22 marca obchodzony jest Światowy Dzień Wody, ustanowiony w 1992 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Celem święta jest podniesienie świadomości społecznej w zakresie dostępności zasobów wodnych oraz znaczenia wody dla zdrowia człowieka i rozwoju gospodarczego.
Uczestnicy sesji
Co roku ustalane jest hasło przewodnie dotyczące wybranej tematyki dotyczącej zasobów wodnych Ziemi. W tym roku szczególna uwaga została zwrócona na ochronę lodowców, ale ten wyjątkowy dzień stanowi okazję do przyjrzenia się z troską zasobom wód występującym także w innych warunkach i formach.
Wydarzenie zgromadziło wielu uczestników, w tym przedstawicieli ministerstw i instytucji związanych z ochroną i gospodarowaniem wodami, między innymi: Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Infrastruktury, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Zaproszenie przyjęli także przedstawicieli administracji geologicznej, organów gospodarki wodnej oraz przedsiębiorstw branżowych i uczelni wyższych.
Gości powitał dyrektor Instytutu, prof. dr hab. Krzysztof Szamałek, który powiedział:
- Problematyka wody i dostępu do niej jest kluczowym tematem, jakim obecnie zajmuje się świat, nie tylko naukowy. To cenny surowiec naturalny, a jak wiadomo to właśnie surowce były przyczyną konfliktów w przeszłości. Bardzo ważny jest nasz wkład jako państwowej służby geologicznej w publiczną debatę, w której zawsze należy właściwie wypowiadać poglądy, a opinie powinny być zawsze oparte o wiedzę.
Dyrektor Instytutu, prof. dr hab. Krzysztof Szamałek
Dyrektor Departamentu Geologii Ministerstwa Klimatu i Środowiska Maciej Młynarczyk odczytał list, który do uczestników sesji skierował Główny Geolog Kraju, prof. dr hab. inż. Krzysztof Galos:
- Wody podziemne stanowią najcenniejsze dobro, odgrywają podstawową rolę w ekosystemach, rolnictwie, przemyśle, ale przede wszystkim w zaopatrzeniu ludności w wodę pitną. Tematyka sesji dotyka bardzo ważnej kwestii jaką jest szeroko rozumiana ochrona wód podziemnych. Dużą rolę w zagadnieniu gospodarowania zasobami wody w Polsce odgrywa Państwowy Instytut Geologiczny. Sesja zorganizowana przez PIG-PIB jest doskonałą okazją do zaprezentowania wyzwań, jakie stoją przed gospodarką wodną w Polsce. Z pewnością przysłuży się wymianie wiedzy i doświadczeń w zakresie racjonalnego wykorzystania oraz ochrony wód podziemnych.
Maciej Młynarczyk
W imieniu ministra do spraw gospodarki wodnej głos zabrała także Dyrektor Departamentu Gospodarki Wodnej w Ministerstwie Infrastruktury Edyta Tuźnik-Kosno, podkreślając potrzebę ochrony i rolę wód podziemnych w gospodarce wodnej Polski.
Sesja podzielona była na dwie części referatowe. Pierwszą otworzyła dr Małgorzata Woźnicka, która w swoim wystąpieniu wyjaśniła, jakie obowiązki i zadania związane z ochroną wód podziemnych nakładają na państwową służbę geologiczną przepisy regulujące te kwestie. Przybliżyła także rolę PSG w planowaniu gospodarowania wodami w Polsce.
- Jednym z podstawowych zadań, które realizujemy, jest określanie granic jednolitych części wód podziemnych, tworzenie ich charakterystyk, podział na kompleksy, wykonanie analiz ryzyka, formułowanie oceny stanu i ustalanie programu ich monitoringu. Jest to za każdym razem poprzedzone zgromadzeniem wielu danych, ich analizą i interpretacją, a także związane z podejmowaniem na koniec często trudnych decyzji dotyczących ustalenia poziomu zagrożenia i oceny stanu JCWPd - powiedziała Małgorzata Woźnicka.
Dr Małgorzata Woźnicka
O monitoringu wód podziemnych w strefach przygranicznych, traktowanych jako narzędzie wspomagające współpracę międzynarodową w zakresie ochrony zasobów wodnych mówił mgr Tomasz Gidziński. Spośród 13 obszarów przygranicznych, w których PIG-PIB prowadzi badania monitoringowe omówił cztery rejony – dwa na granicy z Niemcami oraz po jednym z Litwą i Ukrainą. Jako przykład znacznego wpływu na poziom zwierciadła wód podziemnych w rejonie Gubina wskazał niemiecką odkrywkową kopalnię węgla brunatnego Jänschwalde, oddaloną o zaledwie kilkaset metrów od granicy z Polską. Podkreślił istotne znaczenie prowadzenia współpracy międzynarodowej w kwestii porównania i harmonizacji ocen stanu jednolitych części wód podziemnych z innymi krajami.
Podobną tematykę, tylko w odniesieniu do wód termalnych w strefie przygranicznej ze Słowacją, przedstawił mgr inż. Robert Patorski z Oddziału Karpackiego PIG-PIB, podkreślając potrzebę dalszego rozwoju badań monitoringowych, stanowiących swoistą tarczę przed zagrożeniami dla tych cennych zasobów.
O wkraczaniu monitoringu zasobów wód podziemnych w nową erę opowiedziała dr. hab. Tatiana Solovey, profesor Instytutu:
- Dotąd monitoring cyklu wodnego bazował na naziemnych, rozproszonych punktach obserwacyjnych. Obecnie mamy nowe rodzaje pomiarów – satelitarne, w których następuje jednoczesny pomiar w regularnej siatce na wielkiej przestrzeni, dzięki czemu wszystkie składowe bilansu wodnego, oprócz odpływu rzek, można zmierzyć za pomocą teledetekcji. Na pewno w przyszłości teledetekcja będzie wspierała zmiany w metodach monitoringu, ale żeby do tego doszło konieczne są kalibracje oparte o dane „in situ”, czyli pomiarach w punktach badawczych. Oprócz teledetekcji postęp napędzany jest rozwojem technik analitycznych i obliczeniowych. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe otwierają nowe możliwości analizy danych, co skutkuje dokładniejszym poznaniem prawidłowości czasoprzestrzennych badanego zjawiska i zwiększa wiarygodność prognozowania.
Dr. hab. Tatiana Solovey
Zasady efektywnej ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych przedstawiła mgr Agnieszka Piasecka, wskazując zakres dalszych działań niezbędnych do objęcia ochroną tych strategicznych rezerw zasobów wód podziemnych w Polsce.
Pierwszą sesję referatową zamknęła dr Katarzyna Białecka z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB w Kielcach, prezentując problematykę gospodarowania wodami podziemnymi w obszarach intensywnej eksploatacji surowców skalnych w regionie świętokrzyskim. Zwróciła szczególną uwagę na potrzebę uwzględnienia w bilansie wód całościowego użytkowania wód podziemnych - zarówno na cele komunalne, jak też związane z działalnością górniczą.
Druga część sesji poświęcona była zagadnieniom zagrożeń dla jakości wód podziemnych. Tę część obrad otworzyła dr Anna Kuczyńska, przedstawiając skomplikowaną problematykę klasyfikacji jakości wód podziemnych, a także wyniki badań PIG-PIB w zakresie występowania w wodach podziemnych nowych zanieczyszczeń, takich jak farmaceutyki czy różnego rodzaju syntetyczne związki organiczne.
Dr Anna Kuczyńska
Mgr Marcin Pasternak oraz mgr Adam Brodecki w kolejnych referatach przedstawili zakres działalności zespołu państwowej służby geologicznej ds. badań zasięgów zanieczyszczeń zaistniałych w wyniku zdarzeń incydentalnych, awarii lub katastrof (tzw. zespołu interwencyjnego). Badania zespołu często dotyczą zagrożeń dla wód podziemnych związanych z nielegalnym składowaniem odpadów, ale także są związanie z zanieczyszczeniami historycznymi pochodzącymi z nieistniejących już obiektów przemysłowych. Ujawniające się po wielu latach zanieczyszczenia stanowią realne zagrożenie dla funkcjonowania ujęć wód podziemnych.
Adam Brodecki
Wody podziemne, stanowiące podstawę zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, pełnią szczególną rolę także w sytuacjach nadzwyczajnego zagrożenia. Zasady projektowania tzw. studni ratunkowych, zabezpieczających potrzeby wodne społeczeństwa przedstawia dr Lidia Razowska-Jaworek z oddziału Górnośląskiego PIG-PIB w Sosnowcu. Na przykładzie aglomeracji górnośląskiej omówiła obszary perspektywiczne dla lokalizowania tego rodzaju ujęć.
Potencjał informacyjny Mapy hydrogeologicznej Polski zaprezentował dr Krzysztof Jóźwiak, podkreślając ogromny zakres wykorzystywania danych z seryjnych opracowań kartograficznych w badaniach środowiskowych i opracowaniach branżowych. Zasób informacyjny MHP stanowi podstawowe źródło informacji o warunkach występowania wód podziemnych w Polsce. Przedstawione zostały także plany dalszego rozwoju w zakresie kartografii hydrogeologicznej.
Dr Krzysztof Jóźwiak
Sesję referatową zamykała prezentacja mgr. inż. Kamila Pawelca z oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie, poświęcona metodom sztucznego zasilania warstw wodonośnych jako narzędzia poprawy stanu ilościowego wód podziemnych oraz służącego zrównoważonemu zarządzaniu zasobami wodnymi.
Uczestnicy sesji
Po krótkiej dyskusji, wskazującej na duże zainteresowanie uczestników sesji prezentowanymi zagadnieniami, Zastępca dyrektora ds. państwowej służby geologicznej, dr Olimpia Kozłowska podsumowała obrady podkreślając, iż poruszona podczas sesji tematyka stanowi tylko część zadań realizowanych przez państwową służbę geologiczną w obszarze hydrogeologii. Wskazała na potrzebę dalszego rozwoju, a także intensyfikację prac szczególnie w zakresie dokumentowania zasobów wód podziemnych oraz wsparcia dla organów administracji geologicznej i gospodarki wodnej.
Zastępca dyrektora ds. państwowej służby geologicznej, dr Olimpia Kozłowska
Liczne grono uczestników wydarzenia świadczy o potrzebie utrzymania tego rodzaju platformy wymiany wiedzy oraz dyskusji w obszarze hydrogeologii i gospodarki wodnej. Sesje z okazji Światowego Dnia Wody na trwałe wpisują się w kalendarz wydarzeń PIG-PIB. Do zobaczenia za rok!
Uczestnicy sesji
Tekst: Artur Baranowski, Małgorzata Woźnicka
Zdjęcia: Paweł Jaskóła, Michał Zieliński
