Informacje ogólne
W zestawieniach przyjęto tradycyjny podział kopalin na grupy według ich zastosowań. Rodzi to pewne niekonsekwencje. I tak na przykład złoża dolomitów figurują w dwóch grupach kopalin – jako surowce dla przemysłu ceramicznego i hutniczego oraz w grupie kamieni łamanych i blocznych. Wapienie mają zastosowanie jako surowiec przemysłu cementowego i wapienniczego oraz jako kamienie bloczne. Podobne przykłady można przedstawić dla wielu innych kopalin czy skał. Taki podział wynika jednak z zakresu badań surowca, jaki stosowano przy pracach poszukiwawczych i dokumentacyjnych złóż kopalin dla poszczególnych gałęzi przemysłu. Dla ułatwienia przedstawiono także alfabetyczny spis kopalin.
Wszystkie informacje przedstawiono na podstawie aktualnych danych prowadzonego przez Państwowy Instytut Geologiczny -Państwowy Instytut Badawczy Systemu Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski MIDAS oraz „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce” według stanu na dzień 31 XII 2023 r.
Definicje
Graniczne wartości parametrów definiujących złoże i jego granice – zestaw parametrów wyznaczających granice geologiczne złoża kopaliny.
Zasoby geologiczne złoża (bilansowe i pozabilansowe) – całkowita ilość kopaliny lub kopalin w granicach złoża.
Zasoby bilansowe – zasoby spełniające graniczne wartości parametrów definiujących złoże.
Zasoby pozabilansowe – zasoby niespełniające granicznych wartości parametrów definiujących złoże.
Zasoby przemysłowe – część zasobów bilansowych lub pozabilansowych złoża a w przypadku wód leczniczych, termalnych i solanek – zasobów eksploatacyjnych złoża, w granicach projektowanego obszaru górniczego lub wydzielonej części złoża przewidzianej do zagospodarowania, które mogą być przedmiotem uzasadnionej technicznie i ekonomicznie eksploatacji przy spełnieniu wymagań określonych w przepisach prawa, w tym wymagań dotyczących ochrony środowiska.
Zasoby nieprzemysłowe – część zasobów bilansowych złoża niezliczona do zasobów przemysłowych w obszarze przewidzianym do zagospodarowania, których eksploatacja może stać się uzasadniona w wyniku zmian technicznych, ekonomicznych lub zmian w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań ochrony środowiska.
Zasoby wydobywalne – zasoby ropy naftowej lub gazu ziemnego technicznie możliwe do wydobycia ze złoża.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem węglowodorów (Dz. U. poz. 987), Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów (Dz. U. poz. 968) oraz Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów zagospodarowania złóż (Dz. U. poz. 511)
Kategorie zasobów
Kopaliny stałe
W dokumentacjach geologicznych złóż kopalin stałych stosuje się kategorie rozpoznania złoża: D, C2, C1, B, A. Rozpoznanie złoża lub jego części w poszczególnych kategoriach powinno spełniać następujące wymagania:
- Kategoria D – granice złoża kopaliny, jego budowę geologiczną i przewidywane zasoby określa się na podstawie istniejących, dostępnych danych geologicznych, w szczególności odosobnionych wyrobisk lub odsłonięć naturalnych, interpretacji geologicznej danych geofizycznych przy zastosowaniu ekstrapolacji, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów może przekraczać 40%.
- Kategoria C2 – granice złoża kopaliny określa się na podstawie danych z wyrobisk, odsłonięć naturalnych lub badań geofizycznych metodą interpolacji lub odpowiednio uzasadnionej ekstrapolacji; poznane są główne cechy formy, budowy i tektoniki złoża; wstępnie są określone warunki geologiczno-górnicze eksploatacji; jakość kopaliny jest rozpoznana na podstawie systematycznego opróbowania w pełnym zakresie możliwych zastosowań kopaliny, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 40%.
- Kategoria C1 – granice złoża kopaliny określa się na podstawie danych z wyrobisk rozpoznawczych, z odsłonięć naturalnych lub badań geofizycznych metodą interpolacji lub w ograniczonym stopniu ekstrapolacji; stopień rozpoznania złoża jest wystarczający do opracowania projektu zagospodarowania złoża, w tym do szczegółowego określenia formy, budowy, tektoniki złoża i jakości kopaliny w złożu, warunków geologiczno-górniczych eksploatacji, oraz do dokonania oceny wpływu przewidywanej eksploatacji na środowisko, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 30%.
- Kategoria B – granice złoża kopaliny określa się w sposób uściślony na podstawie specjalnie wykonanych w tym celu wyrobisk rozpoznawczych lub badań geofizycznych, wymagane jest okreslenie formy i budowy złoża, korelacji warstw, podstawowych cech tektoniki w sposób jednoznaczny, jakość i własności technologiczne kopaliny powinny być potwierdzone wynikami prób w skali półtechnicznej lub przemysłowej; stopień rozpoznania złoża jest wystarczający dla opracowania projektu zagospodarowania złoża, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 20%.
- Kategoria A – złoże kopaliny jest rozpoznane w stopniu umożliwiającym bieżące planowanie i prowadzenie jego eksploatacji przy możliwie najwyższym stopniu wykorzystania zasobów; wymagane jest określenie formy i budowy złoża, tektoniki, zasobów na podstawie danych z wyrobisk udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych, rodzaju, jakości kopaliny i jej właściwości technologicznych na podstawie systematycznego opróbowania wyrobisk i danych z bieżącej produkcji; stopień rozpoznania złoża jest wystarczający dla opracowania projektu zagospodarowania złoża, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów w poszczególnych blokach nie może przekraczać 10%.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem węglowodorów (Dz. U. poz. 987)
Węglowodory
W dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów, z wyłączeniem złoża gazu ziemnego z łupków gazonośnych oraz złoża ropy naftowej z łupków roponośnych, stosuje się następujące kategorie rozpoznania złoża węglowodorów: C, B, A. Dokumentacja w poszczególnych kategoriach rozpoznania złoża spełnia następujące wymagania:
- Kategoria C – granice złoża węglowodorów określa się na podstawie wyników badań geofizycznych i interpretacji geologicznej; uzyskane dane zamieszczone w dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów umożliwiają projektowanie prac niezbędnych do dalszego rozpoznania złoża lub jego zagospodarowania, po uzyskaniu z co najmniej jednego otworu przypływu kopaliny w ilości posiadającej znaczenie gospodarcze lub, w przypadku złóż wielohoryzontowych, po określeniu nasycenia węglowodorami poziomów gazonośnych i roponośnych węglowodorami na podstawie profilowań geofizyki wiertniczej przy istnieniu również co najmniej jednego otworu z przemysłowym przypływem kopalin, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 50%.
- Kategoria B – budowa geologiczna złoża węglowodorów, jego granice oraz parametry zbiornikowe i ich zmienność są określone na podstawie szczegółowych wyników prowadzonych prac geologicznych; uzyskane dane zamieszczone w dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów umożliwiają projektowanie prac niezbędnych do dalszego rozpoznania złoża węglowodorów lub jego zagospodarowania, po uzyskaniu z co najmniej jednego otworu przypływu kopaliny w ilości posiadającej znaczenie gospodarcze, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 35%.
- Kategoria A – ustala się dane określone dla kategorii B z uwzględnieniem wyników uzyskanych z eksploatacji, przy czym błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów nie może przekraczać 20%.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów (Dz. U. poz. 968)
