Przegląd Geologiczny (1998-08/1) tom 46

O perspektywiczności północno-wschodniej części zapadliska przedkarpackiego świadczyć może choćby, odkryte w latach sześćdziesiątych złoże gazu ziemnego Lubaczów-Uszkowce. Niestety, późniejsze wieloletnie badania w pólnocno-zachodnim przedłużeniu tej strefy nie dały spodziewanych efektów. Otwory, lokalizowane na podstawie zapisu sejsmicznego, nawiercały zwykle zawodnione piaskowce. Doprowadziło to do stwierdzenia, że obraz sejsmiczny nie odzwierciedla rzeczywistej budowy strukturalnej miocenu (Borys, 1996).
Wydaje się, że jedną z przyczyn niezgodności obrazu strukturalnego widocznego na sejsmicznych przekrojach czasowych z rzeczywistym układem granic może być obecność w profilu pionowym wielopoziomowych złóż gazu. Nasycenie porowatych piaskowców gazem powoduje bowiem zdecydowane zmniejszenie prędkości propagacji fal, co w konsekwencji może prowadzić do powstania małoamplitudowego ugięcia granic sejsmicznych w strefach złożowych i powstania nierzeczywistych dodatnich deniwelacji w strefach zawodnionych.
W niniejszym artykule starano się udowodnić powyższą tezę, bazując na modelowaniach teoretycznego pola falowego dla struktury Woli Obszańskiej. Model sejsmogeologiczny został opracowany w oparciu o profilowania geofizyki otworowej w odwiertach Wola Obszańska 9 i 10 oraz profile sejsmiczne 8-3-83K, 7-3-83K i l2-3-96K. Modelowania 2D wykonano programem STRUCT GMA oraz w systemie PROMAX Landmark.

Niedaleko szczytu Ślęży zostały odkryte przez M A. Waheda, współautora niniejszej publikacji, trzy strefy mineralizacji ilmenitowo-wanadowej (strefy B-B, C i D-D). Strefy te są ważnym uzupełnieniem strefy A A odkrytej w 1986 r. przez Jamrozika.
Układ tych stref, zaznaczony na ryc. 1 sugeruje, że mineralizacja wypełnia strukturę en echelon, wobec tego mineralizacja nastąpiła w czasie kiedy to wnętrze masywu gabrowego było jeszcze w stanie magmowy, albo też okruszcowanie ma charakter wtórny, hydrotermalny lub pneumatolityczny. Na zachodnim krańcu strefy B-B występuje wielki pegmatyt gabrowy z radialnie ułożonymi kryształami uralityzowanego diallagu, mającymi 50 m długości. Obecność tego wystąpienia przemawia za słusznością opinii o wtórnym charakterze mineralizacji. Zawartość Ti0₂ wynosi ponad 5% wag. wanadu zaś około 1700 ppm.

Górnodewońskie utwory ewaporatowe zapadlisk: dnieprowsko-donieckiego (Ukraina) i prypeckiego (Białoruś) powstawały w wyniku parowania wód, które pochodziły z obszernego morza epikontynentalnego syneklizy moskiewskiej. Okresowe powstanie i rozwój czterech odrębnych basenów ewaporatowych zachodziło równocześnie z rozwojem głębokiej struktury ryftowej i przejawami intensywnego wulkanizmu. Liczne rezultaty analiz inkluzji fluidalnych w sedymentacyjnych formach halitu świadczą o tym, że solanki późnodewońskich basenów ewaporatowych w początku wytrącania halitu cechowały się wysoką zawartością Ca²⁺ (80,0-169,0 g/l). Jednocześnie, w miarę akumulacji miąższej (do 2000 m) serii osadówv ewaporatowych, zawartość Ca²⁺ w solankach stopniowo obniżała się do 50,0 g/l, a w niektórych wypadkach do 6,0 g/l (a nawet- l,5 g/l). Zmiana zawartości tego pierwiastka była odwrotnie proporcjonalna względem K⁺ i Br^-, a niekiedy też Mg²⁺, co nie pozostaje w zgodzie z poglądem o związku genetycznym dominującej części Ca²⁺ z morskimi wodami, a także wskazuje na istnienie niezależnego od morskich wód, dodatkowego źródła dostawy tego pierwiastka. Takim dodatkowym źródłem były wcześniejsze solanki morskie, pogrzebane wśród utworów chemogenicno-terygenicznych, które - w miarę kompakcji osadów były wyładowywane do basenów. Świadczy o tym identyczny skład chemicny pogrzebanych morskich solanek utworów podsolnych i między.solnych utworów dewońskich obu zapadlisk i przydennych solanek basenów ewaporatowych ryftogenu w późnym dewonie. Stała obecność Ca²⁺ w solankach basenów na wszystkich etapach sedymentacji soli była wynikiem dostawy świeżych wód morskich o typie chemicznym Na-K-Mg-Ca-Cl, jaki został stwierdzony także w inkluzjach solanek w sedymentacyjnych formach halitu innych ewaporatów dewońskich.

W badanych skałach kambryjskich materia organiczna występuje w postaci substancji typu sapropelowego (soczewki, podłużne skupienia lub masa wypełniająca) oraz macerałów witrynitopodobnych. Zaznacza się regionalna zmienność refleksyjności macerałów witrynitopodobnych wyrażająca się jęj wzrostem w kierunku południowo-zachodnim. Pomiary refleksyjności (Ro) wykorzystano do oszacowania wielkości paleogradientu termicznego dla skał kambru. Jego wartość była o l0°C/km wyższa od obecnego gradientu termicznego. Krzywe pogrzebania wskazują, że w zachodniej części badanego obszaru generowanie ropy miało miejsce w sylurze, podczas gdy we wschodniej części nie doszło do generowania węglowodorów.