PROMOCJA ŚCIEŻKI GEOEDUKACYJNEJ KOPALNIA PIRYTU „STASZIC” W RUDKACH

: Opublikowano 27 maj 2024

W dniu 22 maja 2024 roku w Rudkach koło Nowej Słupi odbyło się spotkanie promujące projekt nowej ścieżki geoedukacyjnej pn. Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach.

Pozostało niewiele śladów po kopalni w Rudkach, której tradycje sięgają kilkuset lat wstecz. Aby przywrócić pamięć o tym unikalnym miejscu, stworzono ścieżkę geoedukacyjną. Pomysłodawcą projektu jest Dyrektor Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana w Nowej Słupi, który do współpracy zaprosił Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.

Projekt ścieżki geoedukacyjnej, liczącej 1,5 km i obejmującej 11 przystanków, opracowano w Oddziale Świętokrzyskim PIG-PIB, we współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Kielcach, Świętokrzyskim Parkiem Narodowym oraz Towarzystwem Przyjaciół Rudek.

Kopalnia w Rudkach to unikatowe miejsce w Polsce i Europie. Była jedyną podziemną kopalnią rudy żelaza działającą w II-IV w. n.e w Europie poza granicami Cesarstwa Rzymskiego. Znaleziono tu fragmenty obudowy podziemnych chodników kopalni, skorupy naczyń glinianych oraz rzymską monetę, co wzbudza wiele kontrowersji wśród archeologów. Odkryto także liczne piecowiska świadczące o wytopie żelaza na przyległych terenach.

W 1922 roku geolog Jan Samsonowicz odkrył złoże syderytu i hematytu koło Sosnówki, co doprowadziło do rozpoczęcia eksploatacji surowców. W 1937 roku kopalnia została upaństwowiona i przemianowana na Państwową Kopalnię Rudy „Staszic”. W latach powojennych kopalnia była rozbudowywana, a wydobycie schodziło na głębokość poniżej 150 metrów. W latach 1956-1967 wydobywano tu w ścisłej tajemnicy rudę uranu, odkrytą przez geologów radzieckich w 1952 roku. Po zamknięciu kopalni w 1970 roku przystąpiono do jej rekultywacji. W 1986 roku na terenie dawnej kopalni utworzono rezerwat archeologiczny.

Prezentacja projektu ścieżki odbyła się w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach i była połączona z wystawą zdjęć Henryka Gąsiora dokumentujących historię kopalni „Staszic” (fot. 1). Gospodarzem wydarzenia był Burmistrz Miasta i Gminy Nowa Słupia Andrzej Gąsior a prowadzącym Dyrektor Muzeum Staropolskiego Hutnictwa Starożytnego, Włodzimierz Szczałuba (Fot. 2). Przywitał on przybyłych gości, w gronie których znaleźli się przedstawiciele jednostek samorządowych, instytucji i stowarzyszeń zaangażowanych w powstanie ścieżki: Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Nowa Słupia, Włodzimierz Zaręba, Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Nowa Słupia, Grzegorz Marczewski, Dyrektor Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach, dr Paweł Kołodziejski, Zastępca Dyrektora Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach, Wioletta Sobieraj, Zastępca Dyrektora Parku Legend, radny Powiatu Kieleckiego, Piotr Sepioło, Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach, Katarzyna Cedro, Zastępca Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego, Pan Arkadiusz Adamczyk, Prezes Stowarzyszenia „Zdrowy Człowiek Emeryk”, Sławomir Świetlik, Daniel Czernek z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, dr Cezary Jastrzębski z Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, dr inż. Oskar Gruszczyński z Politechniki Śląskiej, Henryk Gąsior członek Towarzystwa Przyjaciół Rudek. W spotkani udział wzięli także członkowie Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Kielcach oraz uczniowie Zespołu Szkół w Rudkach.


Fot. 1. Wystawa zdjęć Henryka Gąsiora, poświęcona historii kopalni pirytu „Staszic” w Rudkach, zorganizowana w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach	Fot. 2. Dyrektor Muzeum Staropolskiego Hutnictwa Starożytnego im. Mieczysława Radwana w Nowej Słupi, Włodzimierz Szczałuba prowadzący spotkanie promocyjne ścieżki geoedukacyjnej Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach

Następnie głos zabrał Burmistrz Miasta i Gminy Nowa Słupia Andrzej Gąsior (Fot. 3), który podkreślił znaczenie byłej kopalni w rozwoju gospodarczym gminy. Po nim wystąpili współautorzy projektu: Zastępca Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego Arkadiusz Adamczyk (Fot. 4) i przedstawiciel Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach Daniel Czernek (Fot. 5). Na zakończenie dr hab. Anna Mader prof. PIG-PIB przedstawiła, w formie referatu, projekt ścieżki (Fot. 6).


Fot. 3. Gospodarz wydarzenia, Burmistrz Miasta i Gminy Nowa Słupia Andrzej Gąsior wskazuje na znaczenie powstania ścieżki geoedukacyjnej Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach dla rozwoju turystycznego Rudek	Fot. 4. Zastępca Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego Arkadiusz Adamczyk podkreśla wyjątkowość przyrodniczą Skarpy Zapusty – eksklawy Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Fot. 5. Przedstawiciel Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach Daniel Czernek omawia rezerwat archeologiczny Rudki	Fot. 6. Dr hab. Anna Fijałkowska-Mader prof. PIG-PIB referuje działania jakie podjęto podczas przygotowania projektu ścieżki geoedukacyjnej Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach

Następnie uczestnicy wydarzenia przeszli na teren byłej kopalni, gdzie omówiono projekty tablic informacyjne na poszczególnych przystankach ścieżki (fotografie dostępne w galerii).

Przystanek pierwszy: Ogólne informacje o ścieżce geoedukacyjnej.
Przystanek drugi: Budowa geologiczna i przyroda ożywiona Skarpy Zapusty, eksklawy Świętokrzyskiego Parku Narodowego sąsiadującej z terenem kopalni.
Przystanek trzeci: Budowa geologiczna rejonu Rudek oraz polimetaliczne złoże będące przedmiotem eksploatacji.
Przystanek czwarty: Archeologia i historia osadnictwa w regionie.
Przystanek piąty: Historia eksploatacji kopalni w XX wieku.
Przystanek szósty: Mineralizacja pirytowa i syderytową w obrębie złoża.
Przystanek siódmy: Starożytne hutnictwo w rejonie Rudek-Nowej Słupi.
Przystanek ósmy: Mineralizacja hematytowa i limonitową złoża.
Przystanek dziewiąty: Historia wydobycia rud uranu w Rudkach.
Przystanek dziesiąty: Współczesne pozostałości po kopalni.
Przystanek jedenasty: Historia miejscowości Rudki po zamknięciu kopalni w 1970 roku.