Przegląd Geologiczny (2001-04) tom 49

KALENDARIUM
274 Informacje o przyszłych wydarzeniach - Barbara Żbikowska
276 Przegląd ważniejszych wydarzeń - Barbara Żbikowska
Z DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ
277 Opracowania geologiczne wyróżnione przez Komisję Opracowań Kartograficznych - Alicja Ochalik
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
279 Stratygrafia czwartorzędu i formy marginalne regionu Wołogdy - Kiriłow, Rosja, 23-28.06.2000 - Joanna Honczaruk
KRONIKA
280 Nowy Komitet Redakcyjny Przeglądu Geologicznego - Aleksandra Walkiewicz
281 Jubileuszowe uroczystości 50-lecia Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej - Krystian Probierz
285 10. Międzynarodowe Targi Budownictwa - Budma 2001 - Poznań, 23-26.01.2001 - Henryk Walendowski
WSPOMNIENIA
287 Eugeniusz Głowacki 1925-2001 - Piotr Karnkowski
RECENZJE
288 W.H. Dobrucka - Piwo dla Posejdona - Katarzyna Skurek-Skurczyńska
288 P.A. Allen - Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi - Witold Cezariusz Kowalski, Włodzimierz Mizerski
WIADOMOŚCI GOSPODARCZE
289 Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego - Jerzy Zagórski
ARTYKUŁY INFORMACYJNE I POLEMICZNE
291 ICDP a wiercenia badawcze w Polsce: głos w dyskusji - Józef Wieczorek
293 Wyprawa Studenckiego Koła Naukowego Geologów z Uniwersytetu Wrocławskiego nad Bajkał - Anna A. Szynkiewicz, Magdalena Modelska
296 Rozważania nad istotą map tektonicznych - Jerzy Znosko
RECENZOWANE ARTYKUŁY NAUKOWE
299 Wpływ pęcznienia na zmiany mikrostrukturalne bentonitów badanych metodą ESEM - Barbara Grabowska-Olszewska

Do badań wytypowano próbki bentonitów karbońskich z Radzionkowa. Ich głównym minerałem ilastym jest smektyt (Na–montmorillonit) z domieszką kaolinitu i illitu. Zastosowany środowiskowy skaningowy mikroskop elektronowy (environmental scanning electron microscope) (ESEM), pozwolił stwierdzić, iż reorientacja mikrostrukturalna pierwotnych mikrostruktur: pseudoglobularnej i matrycowej nastąpiła w wyniku pęcznienia osmotycznego. Badane próbki bentonitów o izotropowych mikrostrukturach stały się anizotropowymi wobec wyraźnie równoległego układu mikroporów międzymikroagregatowych.
303 Nowe zastosowania chalcedonitu jako sorbentu w procesie oczyszczania wód - Danuta Tchórzewska, Jacek Pabis, Iwona Kosk, Marek Nieć

Chalcedonit występujący w górnojurajskim kompleksie węglanowym w antyklinie Inowłodza wykorzystywany jest do produkcji kruszywa drogowego. Wykonane badania chalcedonitu ze złoża Teofilów dokumentują jego właściwości wielosurowcowe umożliwiające jego wykorzystanie w przemyśle cementowym (jako uzupełniający surowiec krzemonośny), chemii gospodarczej (jako wypełniacz) i ochronie środowiska jako sorbent. Wykorzystanie go jako sorbentu umożliwia jego duża porowatość dochodząca do 35%. Próby takiego jego zastosowana do uzdatniania wody wykazały, że nadaje się on dobrze do: usuwania planktonu, żelaza i manganu, w lepszym stopniu niż tradycyjnie używany do tego celu antracyt. Ze względu na ograniczony obszar występowania chalcedonitu i jego znaczenie jako surowca znajdującego zastosowanie w inżynierii środowiska jego zasoby powinny być chronione, a jego wykorzystywanie jako kruszywa drogowego ograniczone.
307 Południowy uskok główny rowu Kleszczowa - koncepcja a rzeczywistość - Ireneusz Felisiak

Południowy uskok główny (PUG) rowu Kleszczowa odsłonięto w KWB Bełchatów na długości kilometra we wschodniej części rowu II rzędu. Uskok cechuje generalny bieg 85o przy znacznej lokalnej zmienności w zakresie 65–110o, upad średnio 70o, szeroka strefa brekcji. Towarzyszą mu podłużne uskoki zrzutowe i znacznie młodsze nasunięcia o wergencji południowej oraz połogie uskoki zrzutowe NE–SW, występujące też w kombinacji z uskokami przesuwczymi WNW–ESE. Nie ma stromych uskoków przesuwczych NW–SE przesuwających prawoskrętnie PUG a przyjmowanych na mapach konstruowanych z wierceń.
312 Warunki hydrogeologiczne rejonu Kampinoskiego Parku Narodowego - nowe dane z badań geofizycznych - Ewa Krogulec, Paweł Pomianowski

Rozpoznanie głębokości zalegania oraz morfologii stropu iłów plioceńskich, występujących w podłożu osadów tarasowych Wisły pozwoliło na próbę określenia miąższości i litologii (a przez to właściwości filtracyjnych) warstwy wodonośnej w Kampinoskim Parku Narodowym. Obszar parku z uwagi na znaczne zalesienie, niewielkie uprzemysłowienie oraz ochronę prawną wymaga stosowania metod badawczych nie naruszających środowiska przyrodniczego. Za najodpowiedniejszą uznano badania geofizyczne metodą elektrooporową. Badania poprowadzono wzdłuż przekroju zgodnego z jedną z linii wyznaczonej przez punkty sieci monitoringowej parku. Regularne obserwacje położenia zwierciadła wody podziemnej w piezometrach wspomnianej sieci (obserwacje prowadzone są od 2 lat w interwałach dwutygodniowych) pozwoliły na uszczegółowienie danych uzyskanych z badań geofizycznych oraz ocenę ciągłości i miąższości warstwy wodonośnej.
317 Charakterystyka czasoprzestrzennej zmienności chemizmu wód zmineralizowanych antykliny iwonickiej - Adam Porowski

W obrębie antykliny iwonickiej wody zmineralizowane występują we wszystkich czterech poziomach piaskowca ciężkowickiego oraz w piaskowcu czarnorzeckim. Wody te zasadniczo należą do dwóch typów hydrogeochemicznych: Cl–HCO3–Na oraz HCO3–Cl–Na. Ze względu na współwystępowanie z ropą naftową są one wzbogacone w jod i brom oraz zubożone w siarczany. Na podstawie kilkudziesięcioletnich serii obserwacyjnych, dotyczących chemizmu tych wód w ujęciach (źródłach i odwiertach) eksploatowanych przez uzdrowiska w Rymanowie i Iwoniczu pokazano zmienność ich chemizmu w czasie i przestrzeni. Tendencję spadkową w czasie wykazuje przede wszystkim mineralizacja ogólna. Wahania mineralizacji są bezpośrednim wynikiem zmian zawartości dominujących jonów jak: Cl-, Na+, HCO3-. Największą stabilność w czasie wykazują jony HCO3-, co przy znacznych wahaniach zawartości jonów Cl- prowadzi do krótkotrwałych zmian typu hydrogeochemicznego wody. Mineralizacja ogólna rozpatrywanych wód wykazuje tendencję wzrostową wraz z głębokością a zaburzenia tej tendencji najprawdopodobniej wskazują na dopływy wód atmosferycznych. W kierunku wschodnim wzrasta udział wód typu HCO3–Cl–Na, zmniejsza się zawartość jonów Cl- oraz spada wielkość mineralizacji. Skomplikowane warunki geologiczne i hydrogeologiczne zasadniczo wpływają na stabilność składu chemicznego w czasie i jego zróżnicowanie w przestrzeni.
325 Tropy kręgowców z retu Baranowa, Góry Świętokrzyskie - Maria Kuleta, Grzegorz Niedźwiedzki, Tadeusz Ptaszyński

W utworach fluwialnych retu, odsłoniętych w Baranowie koło Skarżyska Kamiennej, odkryto tropy kręgowców. Oznaczone ichnotaksony: Capitosauroides sp., Chirotherium barthi Kaup, 1835 i Rhynchosauroides cf. schochardti (Rühle von Lilienstern, 1939) opisane z Polski po raz pierwszy, znane są z utworów podobnego wieku innych obszarów Europy oraz Ameryki Północnej. Ich obecność potwierdza tezę o konsekwentnym następstwie zespołów ichnofauny kręgowców w skali kontynentalnej, mających znaczenie dla stratygrafii utworów środowisk lądowych pozbawionych innych skamieniałości.
328 O genezie zgorzeli bazaltowej - Paweł P. Zagożdżon

W artykule usystematyzowano podstawowe informacje na temat zgorzeli bazaltowej, przedstawiono rozwój poglądów na genezę zgorzeli oraz zaprezentowano najnowsze poglądy dotyczące tego problemu. Jak się wydaje zjawiska zgorzelowe są wywoływane przez nierównomierne rozmieszczenie drobnych kryształków analcymu tworzących się z resztkowego stopu w końcowej fazie krystalizacji. Związane z tym naprężenia powodują powstanie submikroskopowych spękań i szczelinek, a następnie również dysjunkcji widocznych makroskopowo, powodujących zniszczenie spójności skały. Wypełnianie ich przez minerały wtórne wzmaga tempo dezintegracji skały. Na te zjawiska nakładają się dodatkowo procesy wietrzeniowe, a w niektórych przypadkach destrukcyjne oddziaływanie flory.
BADANIA PETROLOGICZNE I MINERALOGICZNE W GEOLOGII I OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA pod redakcją Katarzyny Jarmołowicz-Szulc
336 Strata porowatości w osadach: bilans procesów cementacji i kompakcji na przykładzie dolnokarbońskich piaskowców arkozowych i wapieni oolitowych z Pomorza Zachodniego - Julita Biernacka
336 Badania petrologiczno-mineralogiczne skały osadowej powstałej współcześnie na zatopionym wraku okrętu na dnie Bałtyku - Roman Chlebowski
337 Różnorodne metody syntezy zeolitów z popiołów lotnych jako próba utylizacji odpadów paleniskowych - Arkadiusz Derkowski
338 Analiza rozkładu grubości cząstek illitowych metodą rentgenowską orazza pomocą obserwacji w HRTEM jako sposób poznania mechanizmu illityzacji smektytu - Teresa Dudek, Jan Środoń
339 Przeobrażenia hydrotermalne w granitoidach Tatr Wysokich - Maciej Durman, Katarzyna Jacher, Iwona Kamieńska, Marek Michalik
339 Kaolinityzacja osadów glaukonitowych Niziny Lubartowskiej - Lucjan Gazda, Wojciech Franus, Zdzisław Krzowski, Małgorzata Franus
340 Warunki pT w trzeciorzędowej pryzmie akrecyjnej w Karpatach Zachodnich - na podstawie badań inkluzji węglowodorowych - Vratislav Hurai, Anna Świerczewska, Antoni Tokarski
341 Problemy klasyfikacji genetycznej skał wulkanoklastycznych dolnegoczerwonego spągowca z obszaru Wielkopolski - przesłanki geochemiczne - Elżbieta Jackowicz
341 Minerały żyłowe polskich i ukraińskich Karpat fliszowych - Katarzyna Jarmołowicz-Szulc, Igor Dudok
342 Metodyka i zastosowanie badań zmienności stosunków lekkich izotopów trwałych w geologii - Mariusz O. Jędrysek
343 Kalcyfiry forsterytowe z Zawiercia - Ewa Koszowska
343 Syderyty magnezowe w piaskowcach górnokarbońskich środkowej Polski - Aleksandra Kozłowska
344 Warunki p-T proterozoicznego metamorfizmu w granulitach i gnejsach kompleksu podlaskiego, w zachodniej części kratonu wschodnioeuropejskiego - Ewa Krzemińska
345 Spoiwa ilaste piaskowców czerwonego spągowca w kujawsko-pomorskim segmencie bruzdy środkowopolskiej - Marta Kuberska
345 Zastosowanie badań petrograficznych (analiza obrazu) w nowoczesnych modelach przestrzeni porowej - Grzegorz Leśniak
346 Mineralogia nowych ksenolitów granitoidowych z ryodacytów z Zalasu - Anna Lewandowska, Katarzyna Bochenek
347 Problemy klasyfikacji genetycznej skał wulkanoklastycznych dolnego czerwonego spągowca z obszaru Wielkopolski - kryteria petrograficzne - Anna Maliszewska
347 Metamorfizm regionalny i kontaktowy w rejonie intruzji Żeleźniaka (Góry Kaczawskie) - Andrzej Muszyński, Ryszard Kryza, Stanisław Achramowicz, Juergen Koepcke, Katarzyna Machowiak
348 Dolnokredowe osady żelaziste rejonu kujawskiego - Małgorzata Połońska
349 Zastosowanie metod spektroskopowych (IR, EPR) do badań mineralogicznych i geologicznych - Michał Sachanbiński, Adam Jezierski
349 Szerokie zastosowanie analizy katodoluminescencyjnej w geologii i innych naukach - Magdalena Sikorska
350 Zmiany kontaktowe i hydrotermalne w obrzeżeniu intruzji andezytowej Jarmuty w Małych Pieninach - Wojciech Szeliga, Marek Michalik
351 Mikroskopia elektronowa wraz z analizą chemiczną w mikroobszarze w służbie ekologii - Ewa Starnawska
351 Rachunek fraktalowy w badaniach skał osadowych - Piotr Such
352 Struktury pierwotne i wtórne w kryształach cyrkonu z ortognejsów jednostki Międzygórza (metamorfik Śnieżnika) w świetle badań mikroskopowych i geochronologicznych - Krzysztof Turniak, Stanisław Mazur
353 Wpływ zanieczyszczeń atmosfery na wietrzenie skał - Wanda Wilczyńska-Michalik, Marek Michalik
353 Żyły skaleniowe w strefach zbrekcjowanych osłony granodiorytu z Pilicy - Anna Wolska
354 Badanie okruchów kwarcu żyłowego w skałach klastyczych Sudetów - Krystyna Wołkowicz