Przegląd Geologiczny (2001-07) tom 49

Z DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ
565 Nowe tematy geologiczne zamawiane przez głównego geologa kraju - Henryk Jacek Jezierski
566 Podziemne składowanie odpadów szansą dla środowiska naturalnego - Mirosława Pietras
KALENDARIUM
567 Informacje o przyszłych wydarzeniach - Barbara Żbikowska
569 Przegląd ważniejszych wydarzeń - Barbara Żbikowska
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
562 Seminarium nt. Metodyka wyceny wartości złóż kopalin, będących własnością Skarbu Państwa — Warszawa, 07.06.2001 - Michał Gientka
570 1. Seminarium Meteorytowe — Olsztyn, 26–27.04.2001 - Marian Stępniewski
KRONIKA
572 Posiedzenie Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Unii Badań Czwartorzędu — Gdańsk, 22–24.03.2001 - Leszek Marks
WSPOMNIENIA
573 Józef S. Bażyński 1927–2001 - Zbigniew Frankowski, Andrzej Sadurski
574 Józef S. Bażyński 1927–2001 - Marek Graniczny
575 Józef S. Bażyński 1927–2001 - Bogdan Ney
WIADOMOŚCI GOSPODARCZE
577 Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego - Jerzy Zagórski
581 Ceny surowców mineralnych w XX wieku (1) — Metale nieżelazne i szlachetne - Mariusz Krzak
ARTYKUŁY INFORMACYJNE I POLEMICZNE
584 Najczęściej cytowane polskie publikacje z dziedziny nauk o Ziemi z lat 90. (na podstawie National Citation Reports — Poland 1999) - Grzegorz Racki
591 Stajnia Augiasza, czyli o tym jak spolszczać i odmieniać nazwy pięter i innych jednostek stratygraficznych - Zbigniew Kotański
599 Jeszcze raz o ściennej mapie tektonicznej Polski w Muzeum Geologicznym PIG — Rozważania nad istotą map tektonicznych — replika - Zbigniew Kotański, Włodzimierz Mizerski
603 Struktura i geneza pseudotachylitów Tatr Wysokich — polemika - Edyta Jurewicz, Bogusław Bagiński
605 Struktura i geneza pseudotachylitów Tatr Wysokich — odpowiedź - Aleksandra Gawęda, Robert Piwkowski
RECENZOWANE ARTYKUŁY NAUKOWE
607 Inżyniersko-geologiczne i geotechniczne badania wałów przeciwpowodziowych województwa lubuskiego jako metoda oceny stanu wałów - Urszula Kołodziejczyk

Powódź 1997 r. oraz późniejsze badania wałów przeciwpowodziowych wykazały zły stan tych obiektów, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Kompleksowe badania inżyniersko-geologiczne i geotechniczne wałów województwa lubuskiego, zlokalizowanych wzdłuż 409,00–614,20 km biegu rzeki, wykazały znaczne różnice pod względem ich składu, struktury i stanu. Większość wałów należy poddać remontowi lub modernizacji, a tylko niewielkie fragmenty można uznać za obiekty wymagające jedynie konserwacji.
613 Granit z Bugaja ma 485 milionów lat - Marek Haber, Stanisław Hałas

Egzotyczny granit z Bugaja, Karpaty fliszowe, został wydatowny metodą K/Ar. Uzyskany wynik (485ą10 Ma) dla próbki biotytu wyseparowanego ze skały jednoznacznie wskazuje na jego uformowanie podczas orogenezy kaledońskiej.
616 Osady interglacjału eemskiego w Dobrem na Wysoczyź- nie Kałuszyńskiej - Krzysztof M. Krupiński, Magdalena Kucharska

Rzeźba Wysoczyzny Kałuszyńskiej została ukształtowana z osadów pozostawionych przez lądolód zlodowacenia warty. Stwierdzone w stanowisku Dobre, osady biogeniczne o charakterze torfu, są przykryte piaskami o nieznacznej miąższości. W świetle badań palinologicznych pochodzenie tych osadów należy wiązać z interglacjałem eemskim. Liczne na tym obszarze stanowiska osadów jeziornych tego interglacjału wskazują, że w czasie interglacjału eemskiego występowało tu dużo, stosunkowo małych lub małych zbiorników jeziornych.
621 Badania geochemiczne i biogeochemiczne w ekosystemach leśnych na przykładzie Gór Świętokrzyskich - Zdzisław M. Migaszewski, Agnieszka Gałuszka, Anna Świercz, Jarosław Kucharzyk

Badania geochemiczne gleb i skał oraz biogeochemiczne porostów, sosny i mchów prowadzone są w ekosystemach leśnych Gór Świętokrzyskich od 1994 r. Obejmują one kompleksowe oznaczenia pierwiastków śladowych, związków organicznych, stabilnych izotopów siarki oraz badania specjacji, czyli związku niektórych pierwiastków z frakcjami mineralnymi i organicznymi gleb. Niniejszy artykuł podsumowuje wyniki badań wykonanych dla pięciu charakterystycznych siedlisk regionu w latach 1998–1999. Stwierdzono lokalne wzbogacenia poszczególnych poziomów (podpoziomów) glebowych w różne asocjacje pierwiastków. Zwraca uwagę podwyższona koncentracja rtęci w podpoziomie fermentacyjno-humusowym (Ofh). Potwierdzono zróżnicowany rozkład zawartości wielu pierwiastków w igłach 1-rocznych, 2- i 3-letnich. Koncentracje metali ciężkich i siarki w glebach i badanych biowskaźnikach roślinnych wykazują dalszy spadek w porównaniu z 1994 r., osiągając w plechach porostów i igłach sosny wartości prawie takie same jak w N i E Finlandii.
627 Laminowane konkrecje węglanowe z łupków krośnień- skich w oknie tektonicznym Świątkowej Wielkiej (wschodnia część polskich Karpat zewnętrznych) - Maciej Bojanowski

Kilka typów konkrecji węglanowych zostało zebranych z łupków krośnieńskich (górny eocen–najwyższy oligocen). W niniejszej pracy opisane zostały najbardziej charakterystyczne — konkrecje laminowane. Posiadają one dyskoidalne i elipsoidalne kształty i składają się z dwóch typów lamin: brunatnych marglistych i szarych wapiennych. Oprócz mikrytowego kalcytu jako głównego składnika obu typów lamin, pierwszy typ zawiera także minerały ilaste (głównie illit) stłoczone pomiędzy kryształami kalcytu, podczas gdy drugi rozproszone ziarna kwarcu i dolomitu we frakcji mułowej. Wytrącający się z wód interstycjalnych kalcyt musiał najpierw spoić laminy luźnego osadu a następnie rozpychać poszczególne jego ziarna. Skorupki otwornic planktonicznych występują wyłącznie w obrębie lamin marglistych, ponieważ zostały zdeponowane wraz z zawiesiną frakcji ilastej. Laminy są równoległe na całej swej długości, co wskazuje na najwyżej nieznaczne tempo kompakcji podczas wzrostu konkrecji. Organizmy penetrujące osad docierały do konkrecji kiedy te były jeszcze miękkie ale już utworzone i składające się z obu typów lamin: marglistych i wapiennych. Ponadto dinocysty wypreparowane z konkrecji są wyjątkowo dobrze zachowane i nie posiadają oznak wpływu kompakcji. Tak więc badane konkrecje laminowane powstawały podczas przerwy w depozycji tuż pod dnem morza i uległy wczesnodiagenetycznej lityfikacji. Szczeliny septariowe powstały po wstępnym zlityfikowaniu konkrecji i następnie zostały wypełnione miodowym kalcytem.
631 Przekształcenia warunków hydrogeologicznych w obszarach odkrywkowej eksploatacji piasków podsadzkowych w rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego - Janusz Kropka, Jacek Wróbel

W ostatnich 10–15. latach nastąpił gwałtowny spadek zapotrzebowania na piaski do podsadzania wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego. Proces ten może przybliżyć moment zakończenia ponad 100-letniej, odkrywkowej eksploatacji złóż piasków podsadzkowych w rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Aktualnie eksploatowane 4 złoża czwartorzędowych piasków charakteryzują się prostymi warunkami hydrogeologicznymi. Średni, sumaryczny dopływ wody z drenażu czwartorzędowych poziomów wodonośnych i infiltracji wód rzecznych do wyrobisk odkrywkowych wynosi 140,0–150,0 m3/min, przy maksymalnej depresji 24,0–30,0 m oraz łącznym zasięgu drenażu górniczego ok. 130,0–140,0 km2. Pomimo wielu zagrożeń antropogenicznych, ponad 90,0% wód dopływających do wyrobisk górniczych posiada skład chemiczny wód zwykłych. Wstępne prognozy zmierzają głównie do leśnej i wodnej rekultywacji wyrobisk górniczych.
639 Uwagi o mioceńskiej sedymentacji pomiędzy Szydłowem a Smerdyną, południowo-wschodnie obrzeżenie Gór Świętokrzyskich - Piotr Roniewicz, Anna Wysocka

Badane utwory mioceńskie, wapienie organodetrytyczne i podrzędnie organogeniczne, odsłaniające się w rejonie Szydłowa i Smerdyny tworzą dwa litosomy, o wyraźnym linijnym wydłużeniu. Charakteryzuje je dwudzielność budowy; niższy zespół cechuje się wielkoskalowym warstwowaniem skośnym a górny, leżący niezgodnie, to różnego typu wapienie warstwowane skośnie i rynnowo. Potwierdzono związek formowania tych litosomów z synsedymentacyjną tektoniką oraz wskazano na możliwość zmian poziomu morza w basenie.
643 Przestrzenna zmienność warunków hydrogeologicznych północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej na tle liniowych elementów strukturalnych - Małgorzata Woźnicka

Najistotniejszym czynnikiem kształtującym krążenie wód podziemnych w obrębie górnokredowego poziomu wodonośnego na obszarze północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej jest tektonika nieciągła spękanego masywu węglanowego. Bezpośrednim zaś czynnikiem warunkującym stopień zeszczelinowacenia skał są ich właściwości mechaniczne. Na obszarze badań dominują skały twarde (typ „B” wg klasyfikacji S. Krajewskiego) charakteryzujące się najwyższymi wartościami parametrów warunkujących powstawanie szczelin tektonicznych i wietrzeniowych. Należy więc spodziewać się na tym terenie obecności drożnych stref dyslokacyjnych stanowiących główne drogi przepływu wód podziemnych. Rozpoznanie tych stref jest utrudnione ze względu na jednostajność wykształcenia litologicznego, brak poziomów korelacyjnych oraz pokrywę czwartorzędową. Interesujące wyniki daje porównanie przestrzennego rozkładu wybranych parametrów hydrogeologicznych z mapą liniowych elementów strukturalnych. Widoczny jest wyraźny związek rozkładu parametrów hydrogeologicznych ze strefami dyslokacyjnymi pokrywającymi się z wyznaczonymi liniowymi elementami strukturalnymi. Zarysowują się także strefy o wyróżniających się wartościach parametrów hydrogeologicznych związane najprawdopodobniej ze strefami rozluźnienia powstałymi na skutek odprężenia masywu skalnego po ustąpieniu lądolodu.
649 Tropy dinozaurów ze śladem śródstopia z wczesnojurajskich osadów Polski - Grzegorz Niedźwiedzki, Dariusz Niedźwiedzki

Podczas prac badawczych prowadzonych w latach 1997–1999 na północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich autorzy znaleźli tropy dinozaurów ze śladem śródstopia. Nowe odkrycia składają się z tropów dinozaurów ptasiomiednicznych z ichnorodzaju Moyenisauropus i Anomoepus oraz tropów teropodów z ichnorodzaju Kayentapus i Anchisauripus. Materiał omówiony w pracy został zebrany w odkrywkach hetangu w Sołtykowie, Gromadzicach i Glinianym Lesie.