Definicje
historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi - zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r.; rozumie się przez to także szkodę w środowisku w powierzchni ziemi w rozumieniu art. 6 pkt 11 lit. c ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2020 r. poz. 2187), która została spowodowana przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat;
powierzchnia ziemi – ukształtowanie terenu, gleby, ziemi oraz wody gruntowe, z tym że: a) gleba - oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody glebowej, powietrza glebowego i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie, b) ziemia - oznacza górną warstwę litosfery, znajdującą się poniżej gleby, do głębokości oddziaływania człowieka, c) wody gruntowe - oznaczają wody podziemne w rozumieniu art. 16 pkt 68 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2021 r. poz. 624), które znajdują się w strefie nasycenia i pozostają w bezpośredniej styczności z gruntem lub podglebiem;
remediacja - poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska;
samooczyszczanie - biologiczne, chemiczne i fizyczne procesy, których skutkiem jest ograniczenie ilości, ładunku, stężenia, toksyczności, dostępności oraz rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w glebie, ziemi i wodach, przebiegające samoistnie, bez ingerencji człowieka, ale których przebieg może być przez człowieka wspomagany;
substancja powodująca ryzyko –substancja stwarzająca zagrożenie i mieszanina stwarzająca zagrożenie, należącą co najmniej do jednej z klas zagrożenia wymienionych w częściach 2–5 załącznika I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1, z późn. zm.), w szczególności substancje powodujące ryzyko, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 101a ust. 5 pkt 1 (art.3 pkt 37a).
władający powierzchnią ziemi - właściciel nieruchomości, a jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne ujawniono inny podmiot władający gruntem - podmiot ujawniony jako władający;
zanieczyszczenie - emisja, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska;
stan początkowy - stan i funkcje środowiska oraz poszczególnych elementów przyrodniczych przed wystąpieniem szkody w środowisku, oszacowane na podstawie dostępnych informacji; w przypadku szkody w środowisku w powierzchni ziemi rozumie się przez to w szczególności stan określony w raporcie początkowym, o którym mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska albo, jeżeli nie ma dostępnych informacji na temat stanu początkowego lub w raporcie początkowym stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko - stan zgodny z dopuszczalnymi zawartościami substancji powodujących ryzyko;
szkoda w środowisku - negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska:
- w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych,
- w wodach, mającą znaczący negatywny wpływ na potencjał ekologiczny,
- w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi;
grunty zdegradowane - grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej;
grunty zdewastowane – grunty, które utraciły całkowicie wartość użytkową w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej;
rekultywacja gruntów - nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg;
Uwarunkowania prawne
DYREKTYWY
Dyrektywa 2004/35/WE PE i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu, tzw. dyrektywa ELD
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych, tzw. dyrektywa IED
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1, z późn. zm.)
PRZEPISY POLSKIE
Ustawy
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz.U. 2024 poz. 54)
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tj.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1187)
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj.: Dz.U. 2024 poz. 82)
Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tj.: Dz.U. 2023 poz. 633)
Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tj.: Dz.U. 2023 poz. 1587)
Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. 2023 poz. 1752)
Rozporządzenia
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. z 2016 r., poz. 1395)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji, które są gromadzone w rejestrze historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
(Dz.U. z 2016 r., poz. 1397),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2019 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz.U. z 2019 r., poz. 1383)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz.U. z 2016 r., poz. 1396)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie rejestru szkód w środowisku (Dz.U. z 2016 r., poz. 1398)
Rejestr historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi jest to zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. Pod tym pojęciem rozumiemy także szkodę w środowisku w powierzchni ziemi zgodnie z art. 6 pkt 11 lit. c ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tj.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z późn. zm.), która została spowodowana przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat.
Rejestr historycznych zanieczyszczeń oraz rejestr bezpośrednich zagrożeń i szkód w środowisku, które wystąpiły na terenie kraju, jest prowadzony przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (GDOŚ). Dane do rejestru wprowadza Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska (RDOŚ), który również prowadzi i nadzoruje sprawy dotyczące działań remediacyjnych (naprawczych).
W przypadku wystąpienia historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi, tj. przekroczenia dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko w glebie lub w ziemi, przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska wskazują na obowiązek przeprowadzenia remediacji przez władającego powierzchnią ziemi (art. 101h ust. 1). Remediację przeprowadza się zgodnie z ustalonym (w drodze decyzji, wydawanej co do zasady na wniosek) planem remediacji.
Obowiązki wynikające z przepisów prawa odnośnie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Każdy, kto stwierdził potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, może ten fakt zgłosić właściwemu staroście.
Zgłoszenie powinno zawierać:
- imię i nazwisko albo nazwę podmiotu zgłaszającego oraz adres jego zamieszkania lub siedziby;
- wskazanie miejsca, w miarę możliwości poprzez podanie adresu lub numeru działki ewidencyjnej;
- informacje na temat czasu wystąpienia zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w tym, w miarę możliwości, dokumenty uprawdopodobniające, że zgłoszenie dotyczy historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi;
- opis stwierdzonej sytuacji wskazującej na występowanie potencjalnego historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi, dokumentację, która uprawdopodobni jej wystąpienie, w tym, w miarę możliwości, nazwy substancji powodujących ryzyko oraz wyniki badań zanieczyszczenia gleby i ziemi tymi substancjami, wykonanych przez laboratorium, o którym mowa w art. 147a ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a ww. ustawy Prawo ochrony środowiska.
Obowiązki starosty wynikające z przepisów prawa odnośnie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Starosta dokonuje identyfikacji potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi oraz sporządza i przekazuje ich wykaz do RDOŚ. Do obowiązków Starosty należy również aktualizacja wykazu raz na 2 lata (istnieje możliwość uzupełnienia informacji o brakujące tereny, jak również aktualizowania informacji na temat już wcześniej zgłoszonych terenów, na których występuje potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi).
Zakres zadań starosty w celu identyfikacji potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi:
- Ustalenie działalności mogącej z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, która była prowadzona na danym terenie przed dniem 30 kwietnia 2007 r.;
Rodzaje działalności mogących z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. z 2016 r., poz. 1395).
- Ustalenie listy substancji powodujących ryzyko, których wystąpienie w glebie lub ziemi jest spodziewane ze względu na daną działalność;
Dla działalności wymienionych ww. rozporządzeniu wskazano również przykładowe listy zanieczyszczeń. Należy mieć na względzie, że nie w każdym przypadku wszystkie wymienione substancje były stosowane w konkretnej technologii w danym zakładzie.
- Analizę dostępnych informacji na temat zagrożenia zanieczyszczeniem gleby lub ziemi;
Źródłem informacji w tym zakresie mogą być następujące dokumenty i bazy danych:
4. Wykonanie pierwszego etapu badań zanieczyszczenia gleby i ziemi
Starosta wykonuje pierwszy etap badań zanieczyszczenia, tylko w razie potrzeby, tzn. wtedy, gdy nie istnieją obecnie wyniki badań mogące potwierdzić, że w danym miejscu występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi oraz nie może w danym przypadku znaleźć zastosowania art. 101f ustawy Prawo ochrony środowiska mówiący o możliwości nałożenia w drodze decyzji RDOŚ na władającego powierzchnią ziemi obowiązku wykonania badań.
Szczegółowe wytyczne dotyczące sposobu przeprowadzenia identyfikacji potencjalnie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi znajdują się w poradniku dla starostów link Na podstawie zebranych informacji Starosta prowadzi wykaz potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni Ziemi oraz raz na 2 lata dokonuje jego aktualizacji. Wykaz oraz jego aktualizacje przekazuje do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Obowiązki Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska wynikające z przepisów prawa odnośnie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska (RDOŚ) dokonuje wpisu do rejestru o potencjalnych historycznych zanieczyszczeniach powierzchni ziemi na podstawie:
- wykazu potencjalnych historycznych zanieczyszczeń ziemi prowadzonego przez starostę (art. 101d. ust 6 ustawy Prawo ochrony środowiska),
- prowadzonej przez starostę co 2 lata aktualizacji wykazu potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi (101d ust. 8 ustawy Prawo ochrony środowiska),
- zgłoszenia historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi dokonanego przez władającego powierzchnią ziemi (101e ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska).
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska ma obowiązek przeprowadzenia remediacji jeśli:
- nie można wszcząć wobec władającego powierzchnią ziemi postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku przeprowadzenia remediacji albo egzekucja okazała się bezskuteczna,
- władający powierzchnią ziemi wykaże, że zanieczyszczenie, dokonane po dniu objęcia przez niego władania, spowodował inny sprawca, wobec którego nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku przeprowadzenia remediacji, lub egzekucja okazała się bezskuteczna,
- władający powierzchnią ziemi dokonał zgłoszenia na podstawie 12 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001r., poz.1085, z późn. zm.) oraz starosta uwzględnił zgłoszenie w rejestrze zawierającym informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem terenów, na których obowiązek rekultywacji obciążał starostę,
- z uwagi na zagrożenie dla zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest konieczne niezwłoczne jej przeprowadzenie.
Obowiązki władającego powierzchnią ziemi wynikające z przepisów prawa odnośnie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Władający powierzchnią ziemi, który stwierdził historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi na terenie będącym w jego władaniu, jest zobowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska (RDOŚ). Takiego rodzaju zgłoszenia mają charakter uzupełniający do obowiązkowych działań starosty.
Ponadto władający powierzchnią ziemi, na której występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, ma obowiązek przeprowadzenia remediacji, chyba że wykaże iż:
- zanieczyszczenie powstało przed objęciem władania. W takim wypadku władający wskazuje tzw. „innego sprawcę”, a obowiązek przeprowadzenia remediacji znajduje się w gestii „innego sprawcy”,
- zanieczyszczenie powstało przez innego sprawcę lub za zgodą władającego, w takim wypadku obowiązek ten solidarnie dotyczy zarówno władającego jak również „innego sprawcy”.
Szczegółowe informacje dotyczące procedur związanych z remediacją znajdują się w zakładce REMEDIACJA
Szkoda w środowisku
Szkoda w środowisku jest to negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, w porównaniu do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska. Definicję tę określa ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tj.: Dz.U. z 2020 r., poz. 2187), która reguluje również zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawę. Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawę jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.
Kryterium rozróżniającym pojęcia szkody w środowisku i historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemni jest data powstania zanieczyszczenia. Zanieczyszczenia powstałe przed 30 kwietnia 2007 roku lub wynikające z działalności zakończonej przed tą datą uznawane są jako historyczne. Natomiast zanieczyszczenie powstałe po 30 kwietnia 2007 roku traktowane są jako szkoda w środowisku. Co do zasady do historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi będą znajdowały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz.U. 2024 poz. 54), natomiast do pozostałych zanieczyszczeń ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tj.: Dz.U. z 2020 r., poz. 2187).
Jeśli wystąpi bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, istnieje obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zapobiegawczych. Z kolei w przypadku wystąpienia szkody w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest zobowiązany do podjęcia natychmiastowych działań zmierzających do ograniczenia szkody, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi. Dotyczy to bezzwłocznej kontroli, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia zanieczyszczeń albo innych szkodliwych czynników, jak również podjęcia działań naprawczych.
Działania naprawcze, podejmowane przez podmiot, wymagają uzgodnienia ich warunków z właściwym organem ochrony środowiska. Obejmują ustalenia dotyczące:
- stanu, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko;
- zakresu i sposobu przeprowadzenia działań naprawczych;
- terminu rozpoczęcia i zakończenia działań.
Przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tj.: Dz.U. z 2020 r., poz. 2187) nie stosuje się m.in. gdy bezpośrednie zagrożenie lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez katastrofę naturalną, konflikt zbrojny lub działalność, której głównym celem jest obrona narodowa, bezpieczeństwo międzynarodowe lub której jedynym celem jest ochrona przed klęską żywiołową.
Jeżeli pomimo działań zapobiegawczych nie wyeliminowano zagrożenia lub szkoda nastąpiła, istnieje obowiązek zgłoszenia tego faktu Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska.
Organ ochrony środowiska podejmuje działania zapobiegawcze lub naprawcze w sytuacji gdy:
- nie można zidentyfikować podmiotu korzystającego ze środowiska lub nie można wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego albo egzekucja okazała się bezskuteczna;
- konieczne jest natychmiastowe podjęcie działań z uwagi na zagrożenie zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku.
Koszty prowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych ponosi podmiot korzystający ze środowiska, chyba że wykaże spowodowanie zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku:
- przez inny wskazany podmiot;
- na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej.
W takich przypadkach podmiot korzystający ze środowiska, który podjął działania zapobiegawcze lub naprawcze, może wystąpić z roszczeniem o zwrot poniesionych na ten cel kosztów odpowiednio od sprawcy lub organu administracji. Do takiego roszczenia zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego.
Rekultywacja
Rekultywacja jest to proces mający na celu nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych.
W przypadku gruntów rekultywacja jest pojęciem znacznie szerszym niż remediacja, ponieważ obejmuje szerszy zakres działań. Remediacja wiąże się jedynie z poprawą właściwości chemicznych gruntów. Definicja rekultywacji użyta w ustawie dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj.: Dz.U. 2024 poz. 82) nie obejmuje wód podziemnych.
Procesy rekultywacji obejmują następujące rodzaje działań:
- właściwe ukształtowanie rzeźby terenu,
- poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych,
- uregulowanie stosunków wodnych,
- odtworzenie gleb,
- umocnienie skarp,
- odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg.
Osobą zobowiązaną do rekultywacji gruntów zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawie dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj.: Dz.U. 2024 poz. 82) jest osoba powodująca ograniczenie lub utratę wartości użytkowej tych gruntów.
Rekultywacja powinna być rozpoczęta w momencie, gdy grunty stają się zbędne całkowicie, częściowo lub gdy działalność przemysłowa zostaje zakończona.
Ustawa zachęca osobę obowiązaną do rekultywacji do wykonywania i zakończenia rekultywacji najszybciej, jak tylko jest to możliwe. Pięcioletni okres przewidziany w art. 20 ust. 4 na wykonanie rekultywacji powinien obejmować również zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych. Zakończenie rekultywacji powinno nastąpić w terminie do 5 lat od zaprzestania działalności przemysłowej.
Obowiązek rekultywacji terenu spoczywa na stronie aż do czasu jej zakończenia. Natomiast niezakończenie rekultywacji w terminie określonym w ustawie oznacza obowiązek prowadzenia dalszej rekultywacji z tym, że od dnia, w którym rekultywacja gruntów powinna zostać zakończona do dnia zakończenia rekultywacji strona obowiązana jest do ponoszenia rocznej opłaty podwyższonej.
Decyzje dotyczące rekultywacji o ustaleniu kierunku i terminie wykonania rekultywacji gruntów lub decyzji o zakończeniu rekultywacji gruntów wydaje starosta na wniosek strony. Wydając określone decyzje w sprawach rekultywacji, starosta przede wszystkim powinien chronić interes publiczny stawiający wykonanie rekultywacji gruntów jako dobro publiczne. Starosta przed wydaniem decyzji jest zobowiązany zasięgnąć opinii:
- wójta (burmistrza, prezydenta miasta), na którego terenie znajdują się grunty podlegające rekultywacji - zawsze,
- dyrektora OUG - w odniesieniu do działalności górniczej,
- dyrektora RDLP lub dyrektora parku narodowego - w odniesieniu do gruntów o projektowanym leśnym kierunku rekultywacji jeżeli rekultywacja o kierunku leśnym jest związana z działalnością górniczą, starosta jest zobowiązany zasięgnąć opinii wszystkich trzech organów.
Kontrola wykonania obowiązku rekultywacji gruntów polega na sprawdzeniu co najmniej raz w roku zgodności wykonywanych zabiegów z dokumentacją rekultywacji tych gruntów, a zwłaszcza wymagań technicznych oraz ich terminowości, ze szczególnym uwzględnieniem obowiązku zakończenia rekultywacji w okresie 5 lat od zaprzestania działalności przemysłowej.
Osoby zobowiązane do rekultywacji gruntów mają obowiązek zawiadamiać starostę, w terminie do dnia 28 lutego każdego roku o powstałych w ubiegłym roku zmianach w zakresie gruntów podlegających rekultywacji (art. 22 ust. 3).
Przed wydaniem decyzji uznającej rekultywację gruntów za zakończoną starosta powinien wykonać kontrolę zgodności wykonywanych zabiegów z dokumentacją rekultywacji tych gruntów.
Do rekultywacji gruntów, które zostały zanieczyszczone substancjami, preparatami, organizmami lub mikroorganizmami powyższe przepisy nie obowiązują. W takich przypadkach stosowane są przepisy:
Do rekultywacji gruntów, po działalności górniczej stosuje się przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj.: Dz.U. 2024 poz. 82), a kontrolę i nadzór sprawują organy nadzoru górniczego.
Remediacja
Remediacja jest to działanie mające na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości, kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się substancji powodujących ryzyko. Wszystko po to, aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu. Remediacja uwzględnia również możliwość samooczyszczenia się gruntów o ile przynosi to największe korzyści dla środowiska.
Organem właściwym do wydawania decyzji związanych z remediacją jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.
Podmiot zobowiązany do przeprowadzenia remediacji musi przedłożyć Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska wniosek o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji.
Wniosek zawierać powinien projekt planu remediacji, w którym należy uwzględnić informacje o:
- terenie wymagającym przeprowadzenia remediacji, poprzez wskazanie adresu i numerów działek oraz powierzchni;
- aktualnym, o ile jest to możliwe, planowanym sposobie użytkowania terenu;
- właściwościach gleby oraz rodzaju pokrycia terenu, w tym roślinności i zabudowie;
- nazwach substancji powodujących ryzyko, wraz z wynikami badań zanieczyszczenia gleby i ziemi tymi substancjami, wykonanych przez akredytowane laboratorium;
- nazwach substancji powodujących ryzyko oraz ich zawartości w glebie i w ziemi, do jakich doprowadzi remediacja;
- ocenie występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska;
- budowie geologicznej i warunkach hydrogeologicznych niezbędnych do dokonania ww oceny;
- planowanym sposobie przeprowadzenia remediacji oraz terminie rozpoczęcia i zakończenia;
- sposobie potwierdzenia przeprowadzenia remediacji oraz terminie przedłożenia dokumentacji z jej przeprowadzenia w tym wyników badań zanieczyszczenia gleby i ziemi wykonanych przez akredytowane laboratorium.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska wydaje decyzję po zasięgnięciu opinii dotyczącej projektu planu remediacji:
- państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego – ocena występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi na danym terenie;
- państwowego powiatowego inspektora sanitarnego – zanieczyszczenia w ujęciach wody przeznaczonej do spożycia;
- dyrektora okręgowego urzędu górniczego – zanieczyszczenia spowodowanego ruchem zakładu górniczego;
- dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – zanieczyszczenia na gruntach będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe;
- dyrektora parku narodowego – zanieczyszczenia na obszarze parku narodowego i jego otuliny;
- dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie – do zanieczyszczenia w strefach ochronnych ujęć wody;
- starosty – do zanieczyszczenia gruntów wykorzystywanych na cele rolne.
W przypadku braku wniosku Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska nakłada na właściciela gruntu lub innego sprawcę obowiązek przeprowadzenia remediacji na podstawie ustalonego przez organ planu remediacji, w tym przypadku właściciel gruntu lub inny sprawca ma obowiązek zwrócić koszty opracowania projektu planu remediacji.
Informacja o zakończeniu remediacji powinna zostać przekazana do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, który wprowadza do rejestru bezpośrednich zagrożeń i szkód w środowisku informację o przeprowadzonych działaniach i osiągniętym efekcie ekologicznym. Wyróżnić można następujące rodzaje technologii remediacji:
1) EX SITU – Oczyszczanie gruntu odbywa się poza rejonem występowania zanieczyszczenia gleby, po wcześniejszym wydobyciu gruntu i/lub ewentualnym wypompowaniu wody podziemnej. Takie rozwiązanie wiąże się ze sporymi kosztami, dlatego zalecana jest głównie do działań na małych powierzchniach terenu.
2) IN SITU – Wybierając tę metodę środowisko gruntowo-wodne oczyszczane jest w miejscu powstania zanieczyszczenia, czyli bez wybierania gruntu i/lub pompowania wody podziemnej. Ta metoda, w porównaniu do ex situ, jest zdecydowanie bardziej ekonomiczna i ekologiczna, przez co wykonywana może być także na dużych obszarach.
3) ON SITE – Jest to połączenie metod ex-situ i in-situ, polegające na wybraniu zanieczyszczonego gruntu i odpompowaniu wód podziemnych z miejsca ich występowania (ex-situ) i przeprowadzenie procesu oczyszczania w rejonie występowania zanieczyszczenia – na terenie tej samej działki (in-situ), bez wyjazdu na drogi publiczne. Przy wyborze technologii należy w pierwszej kolejności kierować się dobrem środowiska – technologia musi być adekwatna do rodzaju zanieczyszczenia.