Materiały informacyjne służby geologicznej – prawo wodne

Stan środowiskowy wód podziemnych w Polsce przedstawiany jest za pomocą trzech wskaźników: jakości chemicznej, stanu zasobów oraz położenia zwierciadła wody.

• Wskaźnik jakości chemicznej wód podziemnych ilustruje wyniki oceny stanu chemicznego wód podziemnych wykonanej na podstawie monitoringu chemicznego Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyrażany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie jakość wód podziemnych spełnia wymogi kryteriów środowiskowych składu chemicznego, tzn. stan chemiczny wód podziemnych nie przekracza stężeń progowych dobrego stanu wód podziemnych, określonych w Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 11 października 2019 r. Wartość wskaźnika jest aktualizowana raz w roku, z rocznym opóźnieniem.
  
  
• Wskaźnik stanu zasobów wód podziemnych ilustruje wyniki oceny ilości zasobów wód podziemnych wykonanej na podstawie analizy zasobów wód podziemnych rozumianych jako suma wielkości zasobów dyspozycyjnych i perspektywicznych wód podziemnych oraz wielkości poboru wód. Wyrażany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie nie stwierdzono nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych; wartość wskaźnika jest aktualizowana raz w roku, z dwuletnim opóźnieniem.

  Dane o wielkości poborów wskazują, że na obszarze 96,7% kraju nie stwierdza się nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania. Na pozostałym obszarze wykorzystanie zasobów jest pełne lub nadmierne – powierzchnia tych obszarów nie uległa zmianie w stosunku do ubiegłych lat.

• Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej ilustruje aktualne jego położenie względem stref stanów wód; informuje w jakim procencie punktów sieci obserwacyjno – badawczej wód podziemnych, w analizowanym okresie czasu, zwierciadło (lub wydajność źródeł) znajdowało się w strefie stanów (wydajności źródeł) wysokich i średnich; wartość wskaźnika jest aktualizowana raz na kwartał..

Do obliczeń wskaźników hydrogeologicznych dla wielolecia przyjmowanego jako reprezentatywne przyjmuje się stany wód od roku 1991 do roku 2020. Zmiana wielolecia, w stosunku do którego wykonywane są obliczenia, ma wpływ na wyniki.

 *) w danym roku przeprowadzono monitoring operacyjny, zgodnie z harmonogramem Państwowego Monitoringu Środowiska nie wykonywano oceny stanu JCWPd wg tych danych, nie było możliwości wyliczenia wskaźnika jakości chemicznej wód podziemnych.

Wskaźnik jakości chemicznej

Zgodnie z harmonogramem Państwowego Monitoringu Środowiska, realizowanego przez PIG-PIB na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, ocena stanu jednolitych części wód podziemnych od 2018 r. wykonywana jest jedynie wg danych zebranych podczas monitoringu diagnostycznego.

W 2022 r. przeprowadzono monitoring diagnostyczny 174  jednolitych części wód podziemnych – obowiązującym w cyklu planistycznym 2022–2027, a w roku 2023, na podstawie zebranych danych, została wykonana ocena stanu JCWPd i możliwe było obliczenie wskaźnika jakości chemicznej wód podziemnych.

Według danych z 2022 r. wskaźnik jakości chemicznej wynosił 92,45% i został obliczony na podstawie wyników oceny stanu chemicznego 174 jednolitych części wód podziemnych (Ryc. 1).

Pełen raport z wynikami oceny stanu JCWPd wg danych za 2022 r. znajduję się na stronie Monitoringu jakości wód podziemnych.

Ryc. 1. Ocena stanu chemicznego wód podziemnych według danych z 2022 r.

Wskaźnik stanu zasobów

Dane o wielkości poborów, wskazują, że na obszarze 96,7% kraju nie stwierdza się nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania. Na pozostałym obszarze wykorzystanie zasobów jest pełne lub nadmierne – powierzchnia tych obszarów nie uległa zmianie w stosunku do ubiegłego roku.

Ryc. 2. Stopień wykorzystania zasobów wód podziemnych w Polsce (analiza zasobów rozumianych jako suma zasobów dyspozycyjnych i perspektywicznych w obszarach zlewni bilansowych)

Uwaga: wielkości zasobów wód podziemnych – miarodajne dla 2016 r., pobór średni dla 2015 r. (w poborze nie uwzględniono poboru nierejestrowanego, poboru w ramach zwykłego korzystania z wód oraz części poboru zwolnionego z opłat za korzystanie ze środowiska)

Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej

Od pierwszego kwartału roku hydrologicznego 2024 zmieniono wielolecie reprezentatywne na 1991-2020 i co za tym idzie uwzględniono więcej punktów z krótszym okresem obserwacji.

W skali kraju wskaźnik wyniósł 66,58%. W strefie stanów niskich było 33,42% (wzrost z 25,34% o ponad 8 punktów procentowych), w strefie stanów średnich 55,12% (spadek z 62,42% o ponad 7 punktów procentowych) a w strefie stanów wysokich 11,46% punktów (spadek z 12,24% o niemal 1 punkt procentowy). To kolejny kwartał z przewagą punktów ze zwierciadłem wód podziemnych w strefie stanów średnich, ale ze wzrostem udziału punktów w strefie stanów niskich. Brak znaczących opadów atmosferycznych oraz pokrywy śnieżnej na znacznym obszarze kraju ma wpływ na zasilanie poziomów wodonośnych.

W pierwszym kwartale roku hydrologicznego 2025 (od listopada 2024 do stycznia 2025) państwowa służba geologiczna opublikowała trzy ostrzeżenia dotyczące sytuacji hydrogeologicznej w kraju.

Aktualne Ostrzeżenie publikowane jest w aktualnej sytuacji hydrogeologicznej na stronie Instytutu
https://www.pgi.gov.pl/psh/psh-2/aktualna-sytuacja-hydrogeologiczna.html

Ryc. 3. Położenie średniego poziomu wód podziemnych w I kwartale roku hydrologicznego 2025 względem stref stanów.